Phác đồ điều trị mới cứu người bệnh lao không còn thuốc chữa

Ngày 25/11, bên lề Hội nghị Triển khai áp dụng thuốc mới và phác đồ mới điều trị bệnh lao kháng thuốc tại Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Viết Nhung, Giám đốc BV Phổi trung ương, Chủ nhiệm Chương trình phòng chống lao quốc gia chia sẻ nhiều vấn đề xung quanh phác đồ mới điều trị bệnh lao kháng thuốc chính thức được áp dụng tại Việt Nam từ tháng 11/2015. Theo phác đồ mới, người bệnh lao kháng thuốc chỉ điều trị trong 9 tháng thay vì kéo dài 19 – 24 tháng như phác đồ cũ.

Thưa ông, xin ông cho biết thực trạng lao kháng thuốc tại Việt Nam?

Tại Việt Nam mỗi năm ghi nhận 130 ngàn bệnh nhân lao mới. Tuy nhiên chúng ta mới phát hiện được khoảng 70% số bệnh nhân. Con số bệnh nhân lao còn lại trong cộng đồng chưa được phát hiện là điều đáng lo ngại bởi nguy cơ lây lan lao ra cộng đồng, làm gia tăng tỉ lệ kháng thuốc.

Việt Nam cũng được xếp vào 14/27 nước có tỷ lệ lao kháng thuốc cao. Vừa qua, sau điều tra kháng thuốc, nếu xét trên phạm vi toàn cầu năm 2015 có 20 nước được đánh giá có tỷ lệ lao kháng thuốc cao thì Việt Nam đứng thứ 11.

Mỗi năm nước ta có hơn 5.100 bệnh nhân lao kháng thuốc mới, trong đó gần 6% là lao siêu kháng thuốc. Đây là một thực trạng rất đáng báo động. Hiện nay, tỷ lệ điều trị lao kháng thuốc thành công cao (70%) nhưng hiệu quả điều trị với bệnh nhân lao đa kháng thuốc, siêu kháng thuốc chỉ đạt khoảng 7%. Vì thế, mỗi năm có khoảng 550 bệnh nhân không có phác đồ điều trị hiệu quả, y học cũng bó tay bởi vi khuẩn lao kháng tất cả các loại thuốc hiện có. Người bệnh lao không còn thuốc chữa sẽ đối mặt với nguy cơ tử vong và sẽ là một nguy cơ lớn với cộng đồng.

PGS có thể nói rõ về phác đồ điều trị lao kháng thuốc mới và sự cần thiết phải thay thế phác đồ điều trị cũ?

Hiện Việt Nam đang áp dụng áp đồ điều trị lao kháng thuốc kéo dài từ 19 – 24 tháng với tỷ lệ thành công trên 70%. Dù hiệu quả nhưng do thời gian điều trị kéo dài, kết hợp nhiều loại thuốc chống lao có độc tính cao dẫn tới tỷ lệ không dung nạp thuốc và bỏ điều trị cao. Có khoảng 10% bệnh nhân bỏ điều trị, không tuân thủ phác đồ này.

Phác đồ mới điều trị lao kháng thuốc rút ngắn xuống còn 9 tháng đã được thí điểm, kiểm nghiệm và Việt Nam bắt đầu đưa vào áp dụng sẽ mang lại nhiều cơ hội, thuận lợi cho bệnh nhân trong điều trị. Với phác đồ này bệnh nhân được rút ngắn quá một nửa thời gian điều trị so với phác đồ cũ.

Xin ông cho biết hiệu quả điều trị của phác đồ mới? Chi phí điều trị có tốn kém hơn phác đồ cũ không, thưa ông?

Hiệu quả điều trị lao kháng thuốc của phác đồ 9 tháng ở các nước đã triển khai cho kết quả tốt, tỷ lệ thành công đạt trên 80%. Bệnh nhân dung nạp tốt, các tác dụng phụ không mong muốn của thuốc có thể kiểm soát được.

Chi phí điều trị phác đồ mới này không tốn kém bằng phác đồ cũ. Do thời gian điều trị rút ngắn quá nửa so với phác đồ cũ nên số tiền thuốc (dù có thuốc mới) sẽ ít hơn. Đặc biệt cần nhấn mạnh, do số ngày điều trị thấp hơn nên tiết kiệm thời gian cho bệnh nhân, thời gian của hệ thống giám sát y tế, tiết kiệm được chi phí gián tiếp.

Việt Nam sẽ triển khai việc thực hiện phác đồ mới chữa lao kháng thuốc như thế nào? Những bệnh nhân như thế nào sẽ được lựa chọn cho phác đồ 9 tháng này, thưa ông?

Phác đồ điều trị lao kháng thuốc trong 9 tháng sẽ áp dụng cho 100 bệnh nhân đầu tiên, sau đó sẽ tổng kết, rút kinh nghiệm nếu tốt sẽ thay thế cho phác đồ cũ. Với loại thuốc mới dành điều trị bệnh nhân lao đa kháng thuốc, lao siêu kháng thuốc cũng sẽ áp dụng cho 100 bệnh nhân đầu tiên bắt đầu từ tháng này, nếu hiệu quả sẽ mở rộng.

Phác đồ này được dùng cho các bệnh nhân lao kháng thuốc. Bên cạnh đó, những trường hợp lao đa kháng thuốc nhưng không dung nạp thuốc hiện tại thì cũng phải dùng.

May mắn, Việt Nam thuộc danh sách các nước được tài trợ thuốc chống lao mới nên cơ hội người bệnh được tiếp cận điều trị sẽ tốt hơn. Mặc dù vậy, với những quy định của Luật Dược, để áp dụng những thuốc mới, phác đồ điều trị mới đòi hỏi những nguyên tắc nghiêm ngặt. Với sự hỗ trợ của Tổ chức Y tế Thế giới và các đối tác quốc tế, Việt Nam có thể nói là một trong những nước chuẩn bị sớm nhất cho áp dụng thuốc chống lao mới.

Như ông chia sẻ, có đến 30% bệnh nhân lao ngoài cộng đồng chưa được phát hiện bệnh, kiểm soát. Ông có khuyến cáo gì để có thể phát hiện sớm với bệnh nhân có nguy cơ mắc lao?

Với những người có các triệu chứng ho sốt kéo dài không rõ nguyên nhân, dùng các loại thuốc kháng sinh thông thường không đỡ nên đến khám, xét nghiệm chuyên khoa lao để được phát hiện sớm, điều trị sớm. Hiện chúng tôi đang soạn thảo thông tư hướng dẫn chi phí BHYT cho những người nghi lao. Theo đó, nhiều dịch vụ, xét nghiệm, khám phát hiện lao sẽ được BHYT chi trả.

Hồng Hải (thực hiện)