Hiểu và dùng đúng nước tăng lực

Trên thị trường, có khá nhiều loại nước tăng lực: Red Bull (bò đỏ, bò húc), Rhino (tê giác), Gold Cow (bò vàng), Super Lion (siêu sư tử), Lipovitan (vitamin sống), Revive (hồi sinh) ...

Thành phần dinh dưỡng của nước tăng lực

Thành phần trong các loại nước tăng lực có hơi khác nhau, nhưng tựu trung thường có: caffeine (hoạt chất cà phê), taurine, glucuronolactone (sau 2014 bị loại bỏ), các vitamin nhóm B, saccharose (đường mía), glucose (đường glucose). Người ta cũng sản xuất loại nước tăng lực không đường, dành cho người béo phì, đái tháo đường, ở đây đường ngọt được thay thế bằng chất tạo ngọt (sweetener, đường hóa học) như acesulfame K, aspartame hay sucralose. Tác dụng làm sảng khoái, khỏe khoắn và chống buồn ngủ chủ yếu nhờ hai thành phần taurine và caffeine này.

Uống tăng lực rất tốt trong mùa nắng, khi lao động nhiều

Trong cơ thể con người, có sự hoán chuyển cân bằng “động” giữa lượng nước vào cơ thể và lượng nước đi ra với mức khoảng 3 lít mỗi ngày. Nước vào cơ thể do ăn, uống và chuyển hóa thức ăn sinh ra và nước cơ thể thải ra qua nước tiểu, hơi thở, mồ hôi và phân.

Mùa hè, tiết trời khô nóng, con người tăng thải nước ra ngoài qua mồ hôi và hơi thở. Lao động càng nhiều, càng nặng thì lượng nước mất càng lớn. Do đó, vào mùa hè khi tiết trời oi nóng cần uống nhiều nước hơn. Có thể dùng nhiều loại nước để giải khát như nước lọc, nước khoáng, nước trái cây, bia, nước ngọt…và có thể uống thêm nước tăng lực.

Với thành phần dinh dưỡng chung như nêu trên, các loại nước tăng lực đều tốt cho người lao động kéo dài, công việc đều đặn, sẽ vừa mất nước vừa buồn ngủ nên uống nước tăng lực là hợp lý và khoa học: (1) caffeine làm tỉnh táo, chống buồn ngủ; (2) taurine là một axit amin cho cảm giác sảng khoái, hưng phấn; (3) các loại đường saccharose, glucose cung cấp năng lượng; (4) các vitamin nhóm B giúp tăng cường chuyển hóa chung. Một nghiên cứu khoa học nghiêm túc của Joris Verster và các cộng sự, Đại học Ultrecht năm 2010, cho kết luận rằng nước tăng lực Red Bull làm giảm buồn ngủ và tăng cường hiệu năng lái xe trong những tài xế đường trường.

Với khẩu hiệu nổi tiếng “Red Bull gives you wings!” (Bò húc chắp cánh cho bạn), nhiều vận động viên đua xe thể thao cũng dùng nước tăng lực khi thi đấu. Bò húc cũng từng được giới phóng viên thể thao tôn vinh là “thức uống thể thao” (sports drink) thay cho tên thông thường là nước tăng lực.

Nhưng uống tăng lực cũng có thể gây họa!

Cần lưu ý, thuốc, thực phẩm chức năng, thức ăn đều phải có liều, có lượng. Ăn quá nhiều cũng bị bội thực như khi uống thuốc quá liều, ngay cả vitamin (thuốc bổ) nếu quá liều cũng gây bệnh thừa vitamin (hypervitaminosis) nguy hiểm.

Một số tác dụng không mong muốn khi uống nước tăng lực đã được ghi nhận: hồi hộp, nhịp tim nhanh, kích thích, buồn nôn, đau tức ngực, chóng mặt, mất thăng bằng, khó thở, đau đầu, khó ngủ… Ở một số người, uống cà phê có thể gây mệt mỏi hơn do tuyến thượng thận, nơi chế tiết hóc môn adrenalin, bị quá tải.

Trong 10 năm qua, Trung tâm An toàn thực phẩm CAERS đã nhận được hơn 140 đơn khiếu nại về những tác dụng phụ chết người do uống nước tăng lực. Một số nạn nhân này phải nhập viện và đã có trường hợp tử vong. Đã có những trường hợp gục chết tại quầy bar vì uống nhiều rượu pha với nước tăng lực, có vận động viên chết trên sân vận động do tham lam tu một mạch ba bốn lon nước “khỏe” này.

Cần hết sức lưu ý

Nước uống tăng lực không phải là nước giải khát thông thường mà là một thực phẩm chức năng hay thực phẩm thuốc. Do đó, cần phải uống trong giới hạn cho phép.

Khi uống tăng lực cần lưu ý: (1) lượng caffeine (tinh chất cà phê) nên uống không quá 500 mg/ ngày (4 ly), (2) Nước tăng lực không nên uống quá 4 lon, tương đương 1000 ml/ngày, (3) Cần cảnh giác những tác dụng không mong muốn của tất cả sản phẩm “nước tăng lực”; (4) Phụ nữ có thai, trẻ em, người cao tuổi, người bệnh tim, đái đường hoặc có bệnh mãn tính không nên uống tăng lực, (5) Không uống tăng lực khi đang say rượu và (6)Tuyệt đối không uống sau khi làm việc nặng hay tập thể thao sức mạnh!

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam