Đột ngột ngã gục khi đang chạy- lời cảnh tỉnh cho các runner nghiệp dư

Marathon là một môn chạy - thể dục thể thao hiện được nhiều người tham gia để rèn luyện sức khỏe. Bên cạnh các giải chạy chuyên nghiệp, các giải bán chuyên nghiệp cũng được tổ chức nhiều, thu hút được sự tham gia đông đảo. Tuy nhiên, không ít các trường hợp đã gặp tai nạn bất ngờ trên đường đua. 

PGS.TS.BS Võ Tường Kha, Giám đốc Bệnh viện Thể thao Việt Nam cho biết, khi tham gia các giải chạy nhiều vận động viên nghiệp dư đã bị kiệt sức, trong khi họ chưa từng trải qua khoảng cách lớn như vậy hoặc nếu có tham gia thì họ cũng trải qua trong điều kiện thuận lợi. Không ít trường hợp đã bị kiệt sức, đột quỵ khi cách vạch đích vài trăm mét. Trường hợp của anh T.V.Đ. (sinh năm 1988, ở TPHCM) khi tham gia giải chạy tại Hà Nội mới đây là một ví dụ. 

Theo lời kể của người xung quanh, khi đó anh Đ. đang chạy thì bỗng dừng lại và ngã xuống đường. Sau đó, anh bị nôn, nôn ra thức ăn và xuất hiện co quắp, co giật chân tay. Ngay lập tức nhân viên y tế đã tiến hành sơ cứu cho anh. Dù trong tình trạng vật vã, kích thích, co giật, hôn mê, nhưng vùng đầu của anh không có vết thương, cơ thể không có xây xát. Sau đó, anh được chuyển đến Bệnh viện Thể thao Việt Nam. 

Tại Bệnh viện Thể thao Việt Nam, huyết áp anh Đ. lúc cao, lúc thấp, nhịp tim loạn nhanh nhiều dạng đan xen, đồng tử giãn, mất phản xạ ánh sáng, hôn mê sâu, xoắn vặn liên tục... Các bác sĩ vừa hồi sức vừa tìm bằng chứng để chẩn đoán nguyên nhân. Với dữ liệu lâm sàng và cận lâm sàng hiện có, các bác sĩ nghĩ đến các khả năng như sốc nhiệt, xuất huyết não cấp, thiếu oxy não cấp, rối loạn thần kinh thực vật hoặc có bệnh lý tim mạch trước đó. 

Sau 40 phút hồi sức tích cực, duy trì được chỉ số sinh tồn, giảm cơn co quắp, huyết áp ổn định, anh Đ. được chuyển sang Bệnh viện Bạch Mai điều trị tiếp. Các chuyên gia đã hội chẩn và điều trị tích cực theo hướng chẩn đoán rối loạn nhịp tim, rối loạn thần kinh thực vật trên nền anh Đ. có bệnh lý tim tiềm ẩn trước đây mà không được khám sàng lọc, chẩn đoán, điều trị triệt để. Rất may là sau 2 ngày bệnh nhân đã tỉnh. Việc vận động quá sức, trong điều kiện thời tiết không thuận lợi làm xuất hiện, bùng phát bệnh lý tim mạch sẵn có. 

Theo PGS Kha, tập thể dục nâng cao sức khỏe rất là tốt. Tuy nhiên nếu chúng ta không đảm bảo an toàn tập luyện, không kiểm tra, sàng lọc, điều trị triệt để những chấn thương, bệnh lý tiềm ẩn trước đó thì có thể gây chấn thương, gây ra các bệnh lý cấp tính về tim mạch, hô hấp. Thậm chí gây nhồi máu cơ tim, ngừng tim, tăng huyết áp, xuất huyết não... Bệnh viện Thể thao Việt Nam từng tiếp nhận một số trường hợp bị đột tử trong khi đang đá bóng nghiệp dư, vào viện cấp cứu thì đã ngừng tim, không thể cứu được. Các trường hợp này thường là những thanh niên trẻ 30-40 tuổi, đá bóng nghiệp dư, có bệnh lý tim mạch, huyết áp tiềm ẩn trước đó nhưng không đi khám sàng lọc nên không biết.

Thực tế, khoảng 80% các trường hợp đột tử khi chơi thể thao là người có bệnh lý tim mạch từ trước. Có những người đã biết trước bệnh, nhưng chủ quan nghĩ là nhẹ. Cũng có những người có bệnh lý nhưng chưa phát hiện vì không đi khám hoặc khám nhưng không đúng chuyên khoa, không được phát hiện.

Có những trường hợp hoàn toàn khỏe mạnh, nhưng trên điện tâm đồ có thể có dấu hiệu gợi ý về các bệnh lý dễ gây ngừng tim như: hội chứng Brugada, hội chứng QT dài, hội chứng WPW.... Những trường hợp này chủ  quan, cố tập luyện thể dục thể thao với lượng vận động lớn, trong điều kiện vệ sinh an toàn tập luyện kém, sẽ dẫn đến các tai nạn, cấp cứu, đột tử trên sân tập. 

Vì thế, PGS Kha khuyên người bình thường trước khi tập chạy hay chơi bất kỳ môn thể thao nào đều cần phải kiểm tra thể lực. Chúng ta có thể đến gặp bác sĩ thể thao hoặc huấn luyện viên thể lực để được tư vấn, khám sàng lọc xem có bệnh lý gì tiềm tàng không như bệnh tim, phổi hoặc gia đình có tiền sử về tim phổi, huyết áp, cơ xương khớp… Nếu có vấn đề gì bất thường, người dân được tư vấn chọn môn tập và chọn lượng vận động phù hợp, nếu không có thể xuất hiện các bệnh lý, tai biến. 

Bên cạnh đó, trước mỗi buổi tập cũng cần đánh giá tình trạng thể lực có đảm bảo để tập, thời gian bao nhiêu, lượng vận động bao nhiêu, điều kiện thời tiết có cho phép, trang phục có đảm bảo phòng chống chấn thương, giữ ấm cơ thể (mùa đông) hoặc làm thông khí, thoáng mát cơ thể (mùa hè). Chẳng hạn, thời tiết lạnh quá, nóng quá, môi trường không thông khí thì không nên tập vì tập có thể gây cảm nóng, cảm nắng, tích nhiệt dẫn đến sốc nhiệt… 

Đồng thời, chuẩn bị nước uống, dinh dưỡng bổ sung trong quá trình luyện tập nếu không sẽ bị kiệt sức, thiếu năng lượng. Bên cạnh đó cũng cần lưu ý khởi động trước tập, tập xong phải thả lỏng, hồi phục. Nếu thấy các dấu hiệu như đau tức ngực, khó thở, nhanh mệt, hoa mắt, chóng mặt, mạch nhanh, huyết áp tăng, huyết áp tụt… phải đi khám và điều trị kịp thời.