Có nên quá hoang mang vì amip “ăn não”?

Không phải “amip” ăn não người

“Còn các loại bệnh do amip gây ra rất cổ điển, đã được mô tả từ lâu trong y khoa, ở những vùng nhiệt đới nước ta có sự lưu hành của amip và tỷ lệ dân số nhiễm amip rất phổ biến, nhưng nó thường gây biểu hiệu amip mãn tính gây ra các triệu trứng tiêu hóa và gây tình trạng áp xe gan (có ổ amip tạo mủ tại gan, có những ổ áp xe đến vài trăm ml mủ)”, BS Hà nói.

Tuy nhiên, amip được xếp vào động vật đơn bào, là loại bệnh do bệnh ký sinh nói chung không phát triển thành dịch rầm rộ, lưu hành mang tính địa phương.

Người ta dễ nhiễm phải amip khi ăn phải thức ăn, rau sống, tay bẩn có dính kén amip vào trong cơ thể. Vào trong cơ thể, amip di chuyển, từ dạ dày ruột xuống đến tận ruột già, gặp điều kiện thuận lợi, phá vỡ vỏ chuyển thành thể amip hoạt động, xâm nhập vào niêm mạc đại tràng, đôi khi ăn sâu xuống lớp cơ niêm tạo thành hang trong thành đại tràng.

Giai đoạn đầu mới nhiễm, có 2 thể, thể lâm sàng biểu hiện rõ, có hội chứng lỵ, đau quặn, mót rặn, đi ngoài ra phân, nhầy và máu, hầu như không sốt, sốt không đáng kể. Còn ở thể không điển hình người bệnh chỉ bị rối loạn tiêu hóa, phân thay đổi một chút như ỉa chảy thông thường.

“Đại đa số người nhiễm amip trở thành bệnh amip ruột mãn tính. Tuy nhiên cũng có thể amip ngoài ruột. Tức là amip từ ruột đi vào cơ thể qua đường máu xâm nhập một số cơ quan gây nên các ổ áp xe, gây mủ, điển hình là áp xe gan do amip, ít gặp. Còn trường hợp amip này lên não thì vô cùng hiếm gặp, tại Viện chúng tôi chưa từng ghi nhận bởi amip phải qua gan, vào hệ tuần hoàn chung lên não, ở những người có hệ miễn dịch rất yếu”, TS Hà khẳng định.

“Amip ăn não người” - khó nhiễm

Thông tin bệnh bệnh nhân P.V.T. (25 tuổi, ngụ Phú Yên) đã tử vong sau một ngày nhập viện tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TPHCM cho thấy, đây là trường hợp đầu tiên ở Việt nam mắc phải loại ký sinh trùng ăn não người khiến nhiều người hoang mang.

Bệnh nhân này nhập viện trong tình trạng nhức đầu, lơ mơ, liên tục sốt cao 40 - 41^oC, suy hô hấp, xuất huyết tiêu hóa và rơi vào tình trạng hôn mê sâu và tử vong sau hai ngày điều trị. Kết quả xét nghiệm sinh học phân tử PCR cho thấy BN bị tử vong do loài ký sinh trùng có tên khoa học là Naegleria fowleri tấn công.

Theo một bác sĩ ở BV Bệnh nhiệt đới Trung ương, loài ký sinh trùng ăn não người này có tên khoa học là Naegleria fowleri. Nó tồn tại khá phổ biến ở nước bẩn. Bản chất nó không thuộc họ amip nhưng vì có hình dáng, đặc tính khá giống với amip nên nhiều người có thói quen gọi luôn nó là amip.

Ở trong môi trường nước, ký sinh trùng này tự do bơi lội và ăn các loại vi khuẩn. Nhưng khi xâm nhập vào đường mũi, ký sinh trùng này sẽ đi qua các dây thần kinh vùng khứu giác và đi ngược lên não, cư trú tại đây. Khi đã chui vào não nó không di chuyển mà cư trú ở một vị trí nhất định, sinh sôi nảy nở và ăn các tế bào thần kinh và gây nên tình trạng viêm não, viêm màng não tiến triển rất nhanh, gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh nếu không kịp thời điều trị.

Tuy cực nguy hiểm nhưng bệnh lý này lại vô cùng hiếm gặp. Theo báo cáo của một số tác giả trên thế giới thì tỉ lệ có khả năng gặp phải là khoảng 1 trong 2,5 triệu người. “Đó là tính đến nguy cơ bị, còn thực tế các báo cáo chính thức mới ghi nhận khoảng 200 ca trên toàn thế giới", chuyên gia này khẳng định.

Nguy cơ tử vong cao

Theo BS này, nhiễm ký sinh trùng này rất nguy hiểm bởi nó là một bệnh lý hiếm gặp nên người ta ít nghĩ đến nguy cơ này. Trong khi loại ký sinh trùng này gây viêm não, màng não không khác gì do các căn nguyên khác gây nên. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc điều trị viêm não, màng não do loài ký sinh trùng này rất khó khăn. Bởi cùng gây biểu hiện viêm não, viêm màng não nhưng việc điều trị lại rất khác biệt. Loài ký sinh trùng này là loài đơn bào nhưng lại nhạy cảm với thuốc chống nấm AmphotericinB. Mà với điều trị, các bác sĩ thường điều trị theo các căn nguyên thường gặp là vi khuẩn thì điều trị bằng các loại kháng sinh lại không đặc hiệu với ký sinh trùng kia.

Vì thế, khi có một bệnh nhân viêm não, viêm màng não nhập viện, bác sĩ thường điều trị ngay theo các căn nguyên thông thường không trúng vào nó nên không hiệu quả, vì thế bệnh nhân sẽ bị điều trị muộn. Trong khi đây là loại bệnh diễn tiến nhanh, nhanh chóng gây tổn thương não, phù não trầm trọng nên càng nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.

“Nếu nghĩ đến loại ký sinh trùng này, người ta chọc dịch não tủy và phải soi ngay lập tức thì mới thấy nó. Nếu để lâu thì sẽ không thấy bởi ký sinh trùng này sẽ chết. Vì thế trên thực tế, cơ hội bắt gặp ký sinh trùng này cũng ít đi, bởi như đã nói, nó là bệnh lý hiếm gặp, người ta ít nghĩ đến nên ít có cơ hội tìm ra”, BS này nói.

Loài ký sinh trùng này cũng tồn tại trong môi trường nước bẩn. Vì thế, để phòng bệnh việc đảm bảo vệ sinh môi trường, nguồn nước rất quan trọng. “Tuy nhiên cần khẳng định, không phải ai gặp nguồn nước bẩn có ký sinh trùng này đều có thể bị mà chỉ xảy ra nguy cơ khi trong quá trình ngụp, lặn bị sặc nước bẩn có chứa ký sinh trùng này và phải có yếu tố cảm nhiễm của cơ thể, chứ không phải ai cũng có nguy cơ”, BS này khẳng định.

Hồng Hải