Cảnh báo: 90% bệnh nhân gặp vấn đề nguy hiểm này sau khi xạ trị ung thư

Tại hội nghị khoa học, đào tạo liên tục với chủ đề "duy trì và phục hồi hàng rào bảo vệ da", diễn ra ngày 27/11, ThS.BS Huỳnh Thị Công Nhận, khoa Ngoại, Bệnh viện Da Liễu TPHCM cho biết, hiện nay trên địa bàn TPHCM có rất nhiều bệnh nhân bị viêm da sau xạ trị ung thư. Họ cần sự hỗ trợ, can thiệp trong vấn đề da liễu.

90% bệnh nhân xạ trị bị viêm da

Như trường hợp của một nam bệnh nhân 60 tuổi, bị ung thư vòm họng. Sau khi xạ trị đến liều thứ 30, vùng da bị chiếu tia xạ của bệnh nhân bị khô rát, nổi các ban đỏ. Qua thăm khám, bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị viêm da xạ trị độ 1.

Nặng nề hơn là trường hợp của ông An (59 tuổi, tên đã thay đổi). Ngoài đau rát da, nổi hồng ban, bệnh nhân còn bị bong vảy ướt và trợt da ở vùng điều trị, loét da vùng môi. Trước đó, ông An bị ung thư thanh quản, phải tiến hành cả hóa trị lẫn xạ trị xen kẽ.

Sau khi xạ trị được 30 tia thì ông bị biến chứng nêu trên. Dựa vào các dấu hiệu trên cùng với kiểm tra, bác sĩ xác định, tình trạng viêm da của bệnh nhân này đã ở mức độ 3.

Theo bác sĩ Công Nhận, thống kê cho thấy, 90% trong tổng số các trường hợp bệnh nhân phải điều trị chiếu xạ có tình trạng viêm da. 20-45% trong số này bị viêm da mức độ nặng.

Viêm da xạ trị có thể xảy ra cấp tính hoặc mạn tính. Ở tình trạng cấp tính, bệnh nhân sẽ xuất hiện các dấu hiệu như hồng ban thoáng qua hay lan tỏa, khô da, rụng lông, bong vảy da trong vòng 90 ngày từ lúc bắt đầu, hoặc 10-14 ngày sau khi bắt đầu điều trị.

Nếu có tình trạng teo da, phù nề, xơ hóa, rối loạn sắc tố hoặc hoại tử da bùng phát sau 90 ngày từ khi kết thúc điều trị, bệnh nhân đã ở vào giai đoạn viêm da mạn tính.

Về cơ chế gây viêm da, bác sĩ Nhận phân tích, khi tiến hành xạ trị sẽ kích hoạt các tế bào miễn dịch tại chỗ và làm mất cân bằng quá trình chống oxy hóa, giảm tế bào mast (tế bào miễn dịch chống chất gây dị ứng) ở lớp bì của da.

Tia xạ gây tổn thương mô trực tiếp, làm ion hóa nước, sản sinh ra các gốc tự do và gây viêm. Các tế bào tiếp xúc với bức xạ hàng ngày trong 4-7 tuần, khiến tình trạng trên bị thúc đẩy mạnh hơn.

Tùy tình trạng sức khỏe, các bệnh di truyền, lối sống của bệnh nhân và vị trí, liều xạ trị, diện tích chiếu xạ, các phương pháp điều trị ung thư cụ thể… mà bệnh nhân có các mức độ viêm da khác nhau. Nếu can thiệp trễ để viêm da diễn tiến nặng, bệnh nhân có thể bị loét sâu, nhiễm trùng, làm gián đoạn xạ trị, thậm chí dẫn đến tử vong.

Có thể tự chăm sóc tại nhà

Khi tiếp nhận các trường hợp viêm da xạ trị, các bác sĩ da liễu sẽ chăm sóc da theo triệu chứng, cũng như tiến hành phòng ngừa và điều trị nhiễm trùng thứ phát.

Ngoài ra, bệnh nhân viêm da xạ trị vẫn có thể tự chăm sóc tại nhà và tuân thủ các cách bảo vệ da được hướng dẫn. Cụ thể, bệnh nhân cần giữ vùng da điều trị sạch và khô, mặc quần áo vừa vặn giúp tránh ma sát và cọ sát với da, hạn chế các chấn thương da do mài mòn là nguồn gốc gây thêm tổn thương da.

Bệnh nhân cần tắm rửa với nước ấm và xà phòng nhẹ (có độ pH từ 4-6). Việc này ngoài tác dụng giảm ngứa, đỏ và bong vảy da còn giúp bệnh nhân duy trì được thói quen sinh hoạt hàng ngày, tránh stress và cảm thấy bị cô lập.

Bác sĩ Nhận chia sẻ, việc dưỡng ẩm da với bệnh nhân viêm da xạ trị là rất cần thiết. Bệnh nhân cần sử dụng các loại dưỡng ẩm gốc nước, không mùi, không lanolin (sáp len), bôi từ 2-3 lần/ngày kể cả vào những ngày không chiếu xạ, mỗi lần bôi một lớp mỏng từ 1-2mm.

Bệnh nhân cần tránh các chất kích ứng da (như nước hoa, mỹ phẩm, nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh), tránh dùng bột ở các nếp da, phơi nắng vùng da điều trị. Với bệnh nhân nam, không được cạo râu ướt và nên dùng dao cạo điện.

Trong những trường hợp được xác định viêm da xạ trị độ 1-2, bệnh nhân có thể thoa corticosteroid mức độ nhẹ, trung bình, giúp giảm ngứa và giảm độ nặng của tình trạng viêm da. Bên cạnh đó, sử dụng thêm các loại băng đắp (như băng silicon dạng film, dạng foam hoặc băng gel silicon), giúp phòng ngừa và điều trị hiệu quả bệnh.