Cần biết các bệnh do ve truyền

Các loại ve thường gặp

Trứng được đẻ ở những chỗ ve trưởng thành trú ẩn như các khe hở, kẽ nứt trên tường nhà, sàn nhà, và ngay cả trong đồ dùng. Cả ấu trùng, thiếu trùng và ve trưởng thành đều có hoạt động tìm vật chủ để đốt máu, sau thời gian đốt máu khoảng 30 phút, chúng rơi xuống đất.

Hầu hết các loài ve đều có thể sống được hơn một năm giữa hai lần đốt máu và một vài loài có thể sống hơn 10 năm. Ve thân mềm sống cách biệt với vật chủ và thấy phổ biến nhất ở các tổ và nơi ở của động vật mà chúng đốt máu. Một số loài như ve gà, ve bồ câu... có thể đốt máu người khi không có vật chủ ưa thích.

Những loài ve thân mềm thường đốt máu người được phát hiện ở chung quanh làng mạc và ở trong nhà. Tập tính của chúng gần giống với rệp là thường rời khỏi vị trí trú ẩn vào ban đêm để đi tìm đốt máu người và động vật. Một số loài thường ở trên đường đi của các nhà nghỉ, những nơi cắm trại, các hang động, khe, kẽ...

Khả năng truyền bệnh của ve

Ve đốt máu gây rất đau ở chỗ vết đốt, có nhiều trường hợp bị viêm nhiễm nặng, kể cả người và động vật; có thể làm thiếu máu. Chúng có tầm quan trọng, ảnh hưởng đối với sức khỏe của cộng đồng với một số bệnh do ve truyền sau đây:

- Sốt hồi quy: gây nên các cơn sốt xen kẽ với thời gian không sốt và tỷ lệ tử vong khoảng 2-10% nếu không được phát hiện, điều trị.

- Hội chứng liệt: bệnh xuất hiện từ 5-7 ngày sau khi bị ve đốt gây tê liệt ở chân,  ảnh hưởng đến khả năng nói, nuốt và thở. Bệnh có thể xảy ra ở khắp nơi trên thế giới và phổ biến, nguy hiểm nhất đối với trẻ em dưới 2 tuổi.

- Sốt Rickettsia: Sau khi người bị ve đốt, triệu chứng được phát hiện là đột nhiên sốt kéo dài vài tuần lễ, cảm giác khó chịu, đau nhức cơ khớp; đau đầu dữ dội và ớn lạnh. Đôi khi bị phát ban toàn thân. Tỷ lệ tử vong chiếm khoảng 15-20% nếu không được phát hiện, chẩn đoán và điều trị.

- Bệnh Lyme: là bệnh phát ban kinh niên, bệnh nặng và thường gây suy nhược cơ thể do xoắn khuẩn Borrelia burgdorfrei gây nên. Thể bệnh cấp tính giống bệnh cúm, có đặc điểm nốt ban đỏ lan rộng, kèm theo sốt, mệt mỏi, đau nhức cơ khớp. Vài tuần hoặc vài tháng sau khi bị ve đốt có thể thấy sưng và đau ở các khớp lớn như đầu gối, khuỷu tay, viêm não, liệt mặt, tổn thương mắt và viêm cơ tim... Có thể vài năm sau đó bị mòn sụn, viêm khớp và rối loạn chức năng thần kinh cơ.

- Bệnh Tularaemia: Triệu chứng bệnh thay đổi tùy thuộc phương thức tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể như gây đau đầu, ớn lạnh, sốt, sưng hạch bạch huyết...

- Bệnh viêm não vi rút: là nhóm bệnh do virus gây nên viêm não cấp, viêm tủy sống và màng não. Các triệu chứng thay đổi tùy theo dạng nhiễm bệnh. Trường hợp nặng có thể gây đau đầu dữ dội, sốt cao, buồn nôn, hôn mê và tử vong.  

Ngoài ra, ve còn có thể là vật truyền bệnh của một số bệnh do virus khác như bệnh rừng Kyasamur, bệnh xuất huyết Omsk, bệnh sốt ve Colorado, bệnh sốt xuất huyết Crimean Congo...

Các biện pháp phòng, chống ve đốt máu    

Các biện pháp phòng chống ve đốt máu thường được áp dụng là tự bảo vệ cá nhân và bảo vệ cộng đồng.

Biện pháp tự bảo vệ cá nhân gồm sử dụng hóa chất xua, quần áo bảo hộ, quần áo tẩm chất xua, lấy ve ra khỏi chỗ đốt, dùng hóa chất diệt ve đối với động vật nuôi, phun hóa chất diệt ve ở trong nhà và nơi ở của động vật, dùng màn ngủ tẩm hóa chất...

Biện pháp bảo vệ cộng đồng gồm phun hóa chất ở diện rộng, quản lý thảm thực vật, quản lý vật chủ, sử dụng vật liệu dùng làm tổ được tẩm hóa chất diệt...

Muốn phòng chống loại ve đốt máu có khả năng truyền bệnh cần áp dụng nhiều biện pháp phối hợp.

TTƯT.BS. Nguyễn Võ Hinh