Bài học từ dịch cúm kinh hoàng đầu thế kỷ 20

Nhưng khi Laura Spinney nghe tin tức về mùa cúm này, bà còn hình dung ra một bối cảnh khác. Cuốn sách gần đây của Spinney có tên Pale Rider đã khai phá những di sản của đại dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918, một thảm họa từng diện ra đúng 100 năm trước và có lẽ đã giết chết khoảng 100 triệu người trên toàn cầu.

"Mặc dù hiện nay tình hình cúm có vẻ đặc biệt xấu, nhưng nó vẫn là cúm mùa, chứ không phải cúm đại dịch", Spiney chia sẻ trước câu hỏi bà nghĩ gì về bệnh cúm năm nay. "Đồng thời, chúng ta dường như luôn bị bất ngờ. Một phần là vì chúng ta có khuynh hướng đánh giá thấp cúm như một căn bệnh. Không nên xem thường cúm ngay cả khi nó “chỉ là” bệnh cúm theo mùa".

Sự khác biệt mà Spinney rút ra là rất quan trọng. Theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới, một đại dịch phải bao gồm sự lan ra khắp thế giới của một căn bệnh mới. Đó là tính mới, và sự thiếu hụt miễn dịch tương ứng giữa các bệnh nhân, giải thích tại sao một đại dịch lại dễ quật ngã những người khỏe mạnh. Đã có ba dịch cúm xảy ra trong thế kỷ 20, và đại dịch năm 1918 là tồi tệ nhất.

Ngược lại, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Bệnh dịch Mỹ đã phát hiện ra rằng cúm mùa năm nay nghiêng về H3N2, một chủng cúm A được biết đến nhiều. Mặc dù vắc-xin cúm chỉ có hiệu quả chống lại khoảng 1/3 số vi-rút trong năm nay, sự biến đổi theo mùa vẫn không có nghĩa là đây là một bệnh hoàn toàn mới. Mặc dù cúm đã chính thức đạt đến mức dịch ở nhiều nơi - một tiêu chuẩn không bao gồm tính mới mà chỉ liên quan đến số lượng - CDC lưu ý rằng sự phân loại này là phổ biến vào cao điểm mùa cúm. Và tuy rằng khoảng 650.000 người trên toàn thế giới có thể bị tử vong do cúm trong các vụ dịch hàng năm vào thời hiện đại, ước tính của Spinney về bệnh cúm Tây Ban Nha (cao hơn dự đoán trước đó) đồng nghĩa với việc số người chết sẽ cao gấp 150 lần.

Sự khác nhau giữa trước đây và hiện nay không chỉ là dịch so với đị dịch. Cũng không phải chỉ thuần túy vấn đề của những tiến bộ khoa học và công nghệ xuất hiện sau năm 1918. Nhiều người sống cách đây 100 năm, như Spinney chỉ ra, thậm chỉ còn không có cả vốn từ để bàn luận về những gì đang xảy ra.

Mặc dù những khác biệt này, chúng ta vẫn có thể áp dụng những bài học của đại dịch năm 1918 cho đại dịch năm 2018.

Một bài học như vậy có thể được tìm thấy trong cách chúng ta nhìn nhận trách nhiệm chung của cộng đồng trong phòng và điều trị bệnh.

Năm 1918, cùng với nhiều yếu tố khác gây nhiễu loạn về đại dịch, đã có những thông tin sai lệch tràn lan về lý do bệnh lây lan. Vào thời điểm đó, ý tưởng về thuyết ưu sinh khá phổ biến, và với ý tưởng rằng một số người có gen "tốt hơn" so với những người khác. Cùng với quan niệm sai lầm này là niềm tin rằng những người “hạ đẳng” hơn sẽ dễ bị nhiễm bệnh và làm bệnh lây lan hơn - và thậm chí họ còn bị đổ lỗi là đã làm như vậy. Tuy nhiên, bản chất lan rộng của đại dịch năm 1918 đã giúp dạy cho các nhà khoa học và các bác sĩ hiểu rằng điều này không đúng. Xét cho cùng, căn bệnh đã tàn phá tất cả mọi người thuộc mọi tầng lớp trong xã hội.

Đại dịch cho thấy, thay vì tìm kiếm một giải pháp ưu sinh, các nhà khoa học sẽ phải nhằm vào chính vi-rút và những điều kiện giúp nó lây lan. Nói cách khác, họ phải nhìn nhận ​​bệnh như là sự kiện xảy ra với cộng đồng cũng như với những người cụ thể.

Sự thay đổi quan điểm này, một quá trình vẫn đang diễn ra cho đến ngày hôm nay, có thể tác động mạnh mẽ đến khả năng ứng phó của chúng ta với một thảm hoạ như dịch cúm năm 1918- và rằng nó cũng có thể giúp chúng ta chuẩn bị cho lần tới. Rốt cuộc, những người e ngại vắc-xin cúm và các bệnh khác, mặc dù có nhiều bằng chứng cho thấy sự e ngại này là sai lầm, có thể nói rằng tiêm phòng nên là một quyết định cá nhân. Nhưng, như thế giới đã học được vào năm 1918, bệnh truyền nhiễm không bao giờ chỉ có một người.

Spinney nói: "Chủng ngừa tất nhiên là một lựa chọn cá nhân, nhưng nó cũng là một nghĩa vụ công dân. Nếu chúng ta có thói quen suy nghĩ theo cách đó, chúng ta sẽ được trang bị tốt hơn trong trường hợp xảy ra đại dịch."

Điều gì sẽ xảy ra nếu một đại dịch như thế đã nảy sinh? Không ai thực sự biết chắc. Các nhà khoa học và bác sĩ chắc chắn đã chuẩn bị tốt hơn năm 1918 để đương đầu với một đại dịch cúm - nhưng mặt khác, thế giới lại đông đúc hơn nhiều lần so với trước kia, và dân số lớn hơn được kết nối tốt hơn, do đó bệnh có thể lây lan nhanh hơn nhiều.

Đó là lý do tại sao, khi phải đối phó với một mùa cúm khốc liệt, Spinney quay trở lại một câu ngạn ngữ cổ: biết người biết ta, trăm trận trăm thắng. Và đã có một vài cảnh báo mạnh ngang với dịch cúm Tây Ban Nha.

Spinney nói: "Cách chúng ta nhớ về quá khứ và nhớ về những gì xảy ra trong quá khứ, quá khứ chung và và quá khứ riêng của mỗi người, sẽ định hình cách chúng ta hành động bây giờ và những quyết định của chúng ta trong tương lai. Chúng tôi chắc chắn sẽ không sẵn sàng nếu không nhớ những gì đã xảy ra và rút ra những bài học từ đó".

Cẩm Tú

Theo Time