4/10 học sinh tiểu học thừa cân, béo phì: Xuất phát từ chế độ dinh dưỡng

Tại Hội nghị công bố kết quả Tổng điều dinh dưỡng 2019-2020 mới đây, Bộ Y tế chỉ ra, tỷ lệ thừa cân, béo phì tăng từ 8,5% năm 2010 lên thành 19% năm 2020. Tức trong một thập kỷ qua, con số này đã tăng lên hơn 2 lần. Chiếm tỷ lệ cao hàng đầu này là khu vực thành thị với 26,8%, nông thôn là 18,3% và miền núi là 6,9%. Đáng lo ngại, tỷ lệ này ở trẻ em tiểu học khu vực thành thị là 41,9%.

Trẻ em khi đã béo phì sẽ khó khắc phục, không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình của trẻ, khiến trẻ tự ti, ảnh hưởng đến quan hệ bạn bè, kết quả học tập, mà còn có hậu quả đến sức khỏe. Trong đó nổi bật là tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu, từ đó tăng nguy cơ mắc các bệnh như: bệnh tim mạch, đột quỵ, đái tháo đường, gan nhiễm mỡ. Thừa cân nhiều, còn rối loạn hệ cơ xương như xương chày, xương cột sống, làm yếu hệ miễn dịch, đặc biệt là những trẻ có mức thừa hơn 10 cân so với tiêu chuẩn.

Nguyên nhân do đâu?

"Một phần nguyên nhân dẫn đến thực trạng này là do cha mẹ không nhận thức được rằng con mình đang thừa cân hay béo phì. Thậm chí đến khi trẻ bị béo phì rồi thì họ vẫn nghĩ con chỉ đang bị thừa cân", TS. TS.BS. Lưu Thị Mỹ Thục - Trưởng khoa Dinh dưỡng - lâm sàng, Bệnh viện Nhi Trung Ương cho biết.

Dẫn chứng cho việc này, trong một khảo sát của Viện Dinh dưỡng thực hiện với 600 bà mẹ tại Hà Nội, Đà Nẵng và Hải Phòng chỉ ra rằng chỉ có 2% trẻ bị thiếu cân, nhưng có tới 46% các bà mẹ cho rằng con vẫn còi, khi con thừa cân, cha mẹ vẫn đánh giá con bình thường. Hay khi điều tra bữa ăn học đường, phụ huynh luôn nói con lười ăn nhưng khi so chiều cao với cân nặng thì thực tế trẻ đã thừa tới vài kg.

Từ việc nhận định không chuẩn xác về hình thể của con, không ít ông bố, bà mẹ đã áp dụng những nguyên tắc, cách chăm sóc con không phù hợp. Trong đó, ba yếu tố dinh dưỡng, vận động và sinh hoạt mất cân đối khiến trẻ đối diện với nguy cơ thừa cân, béo phì.

Chế độ dinh dưỡng tác động trực tiếp đến thể trạng trẻ. Trẻ em và đặc biệt là nhóm trẻ tiểu học có xu hướng được dung nạp nhiều bữa ăn cả chính và phụ. Ngoài các bữa ăn ở trường, còn ăn thêm buổi chiều, buổi tối. Thêm vào đó, nhiều bố mẹ vì lý do bận rộn mà để trẻ ăn các bữa chính ngoài sự kiểm soát của gia đình, trẻ ăn theo sở thích, theo khẩu vị nên không khẩu phần vượt ngoài nhu cầu.

"Cũng có những yếu tố khách quan dẫn đến tình trạng này, ví dụ như để tiện lợi cho việc đi học và tránh mất thời gian, nhiều gia đình chuẩn bị cho con những bữa ăn nhanh gọn, đồ ăn nhanh thay vì một bữa ăn đầy đủ khiến cho trẻ nạp năng lượng nhiều hơn mức cần thiết. Ngoài ra, hiện nay các sân chơi công cộng dành cho hoạt động thể lực cũng không phù hợp để trẻ em vận động", trưởng khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Nhi Trung Ương cho biết.

Cộng hưởng cho chế độ dinh dưỡng kém hợp lý, trẻ em tiểu học còn dễ tăng cân bởi xem nhẹ yếu tố vận động, khiến mất cân bằng năng lượng mà chủ yếu cán cân nghiêng về phía "nạp" hơn phía "tiêu". Nghiên cứu của Bộ Y tế cho thấy, 39% học sinh tiểu học ở Hà Nội và TP HCM không hoạt động thể chất đủ theo tiêu chuẩn.

Cuối cùng, chế độ sinh hoạt không điều độ cũng tác động đến cân nặng trẻ. Nhiều gia đình cho trẻ ngủ không đúng giờ do TV, smartphone, hay bố mẹ chưa ngủ nên cho trẻ thức cùng. Trẻ ngủ ít vào ban đêm dễ tăng cảm giác đói, thèm ăn, tăng nguy cơ béo phì theo thời gian.

Cần sự chung tay từ phụ huynh và nhà trường

Trước những hậu quả nặng nề đến từ việc "chăm con" quá đà, các chuyên gia cho rằng, tình trạng thừa cân, béo phì ở trẻ tiểu học nên được chú trọng xử lý sớm. Tuy nhiên, cần xác định đây là bài toán khó không thể giải ngay trong một sớm một chiều, tương tự như thiếu dinh dưỡng.

TS. Trương Hồng Sơn - Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam cho biết: "Các bậc cha mẹ hãy có trách nhiệm trong vấn đề xem xét về cân nặng để giúp con mình tránh thừa cân béo phì".

Để làm điều này, bố mẹ cần nuôi con khoa học, tăng vận động, duy trì chế độ ăn lành mạnh cho từng lứa tuổi. Chủ động theo dõi, thăm khám và đặc biệt là không chủ quan khi con có dấu hiệu thừa cân.

Ngoài ra, các bậc cha mẹ có thể dùng các thang đo như BMI để theo dõi thể trạng của con, tìm hiểu về tháp dinh dưỡng cho từng độ tuổi để đáp ứng năng lượng cho trẻ ở mức hợp lý, đủ "chất" nhưng không dư "lượng".

Ngoài gia đình, cán cân béo phì ở trẻ Việt tuổi học đường còn quyết định bởi sự hợp lực của nhà trường và xã hội. "Nhà trường cũng nên theo dõi chế độ dinh dưỡng và đa dạng hóa thức ăn của trẻ để giảm rủi ro béo phì", ông Sơn cho biết.