Hợp tác xã - trụ cột vững chắc trong xây dựng nông thôn mới

Điểm tựa sinh kế cho người dân nông thôn

Thành lập năm 2016, HTX Phương Nam ở tỉnh Sơn La là một trong những mô hình tiêu biểu về kinh tế tập thể gắn với xây dựng NTM. Với 10 thành viên và nhóm cây trồng chủ lực là nhãn VietGAP, HTX đã liên kết 30 hộ dân, mở rộng vùng sản xuất lên hơn 300 ha, hình thành vùng chuyên canh quy mô lớn.

Nhờ đồng bộ kỹ thuật, thu gom bao bì nông dược đúng quy định và ưu tiên sử dụng chế phẩm sinh học, mỗi năm HTX thu hoạch hơn 5.000 tấn nhãn, giá bán bình quân 12.000 đồng/kg; thu nhập các hộ đạt khoảng 150 triệu đồng/ha.

Không chỉ tạo việc làm cho hàng trăm lao động, HTX Phương Nam còn vận động xã viên đóng góp kinh phí đổ bê tông đường nội đồng, bảo đảm vận chuyển hàng hóa thuận lợi - một minh chứng sinh động cho vai trò HTX trong hoàn thiện hạ tầng phục vụ NTM.

Cũng tại Sơn La, HTX Tiến Đạt (ở xã Lóng Phiêng) lại gây ấn tượng với mô hình rải vụ mận hậu. Nhờ áp dụng kỹ thuật tiên tiến, mỗi năm 27 ha mận cho hơn 12 tấn trái vụ, giá bán 80.000-100.000 đồng/kg, mang về doanh thu gần 1 tỷ đồng.

Hiện xã Lóng Phiêng duy trì 7 HTX nông nghiệp, thu nhập bình quân của xã viên đạt từ 300 triệu đến 2 tỷ đồng/năm - con số cho thấy hiệu quả rõ nét của kinh tế tập thể trong cải thiện đời sống và tạo sinh kế bền vững.

Tại Tuyên Quang, toàn tỉnh hiện có 1.547 HTX hoạt động, thu hút hơn 24.000 thành viên với tổng vốn đăng ký hơn 4.479 tỷ đồng. Riêng khu vực nông - lâm nghiệp chiếm 1.043 HTX, tạo việc làm thường xuyên cho 13.000 lao động, thu nhập bình quân 67,8 triệu đồng/người/năm.

Điểm đáng chú ý là xu hướng chuyển đổi sang các mô hình sản xuất hàng hóa lớn, hữu cơ và ứng dụng công nghệ cao. Tiêu biểu: HTX Sơn Trà với 4 sản phẩm OCOP 4 sao; HTX Minh Tâm liên kết 1.200 hộ dân trồng 170 ha dưa chuột; HTX Sử Anh vận hành chuỗi chè đạt tiêu chuẩn ISO; HTX Sáng Nhung phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn với thịt lợn VietGAHP, tích hợp hệ thống truy xuất điện tử, nhà máy xử lý chất thải và sản xuất phân hữu cơ 10.000 tấn/năm.

Tính đến tháng 10/2025, Tuyên Quang có 509 sản phẩm OCOP từ 3 sao trở lên, trong đó có 2 sản phẩm đạt 5 sao - minh chứng rõ rệt cho vai trò HTX trong nâng cao chất lượng nông sản.

Trong thời gian tới, tỉnh Tuyên Quang phấn đấu thành lập mới 60 tổ hợp tác và 70 HTX; doanh thu bình quân mỗi HTX đạt khoảng 1,88 tỷ đồng/năm; thu nhập người lao động đạt 78,5 triệu đồng/năm. Tỉnh cũng định hướng xây dựng 1-2 mô hình HTX kiểu mới tiêu biểu, làm “hạt nhân” lan tỏa sản xuất hiệu quả, hướng đến phát triển kinh tế tập thể bền vững, hiện đại và hội nhập sâu rộng.

Đòn bẩy hoàn thành các tiêu chí nông thôn mới

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đến tháng 6/2025, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM đã cơ bản đạt và vượt các mục tiêu. Tỷ lệ xã đạt chuẩn NTM đạt 79,3%, xã NTM nâng cao đạt 42,4%, xã NTM kiểu mẫu đạt 12,3%; nhiều chỉ tiêu tăng gấp nhiều lần so với cuối năm 2021. Cả nước có 12 tỉnh được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM.

Trong thành tựu chung đó, HTX là một trong những nhân tố quyết định. Bộ tiêu chí xã NTM giai đoạn 2017-2020 và 2021-2025 đều xem tiêu chí số 13 - tổ chức sản xuất là tiêu chí “động”, có vai trò dẫn dắt.

Từ yêu cầu HTX hoạt động hiệu quả, tiêu chí này đã mở rộng sang truy xuất nguồn gốc, xây dựng vùng nguyên liệu, phát triển làng nghề, những nội dung gắn chặt với năng lực của HTX.

Thực tế cho thấy, nhiều tỉnh, thành trên cả nước đã có những bước chuyển mình rõ nét nhờ đổi mới tổ chức sản xuất, phát triển các mô hình kinh tế tập thể và liên kết theo chuỗi giá trị.

Bình Định: đến cuối 2024 có 317 HTX, trong đó 162 HTX hoạt động hiệu quả. Tỉnh đẩy mạnh liên kết chuỗi giá trị đối với lúa, rau an toàn, thủy sản và sản phẩm OCOP. Nghệ An: năm 2024 rà soát, chuyển đổi 134 HTX yếu, đồng thời thành lập mới 45 HTX ứng dụng công nghệ cao, tập trung sản xuất sạch và nông nghiệp thông minh.

Hà Nội với hơn 3.000 HTX, kinh tế tập thể đang góp phần giải quyết việc làm, nâng cao năng lực sản xuất, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa; tạo thành mạng lưới hỗ trợ nông dân hiệu quả.

Không chỉ dừng ở việc củng cố, phát triển HTX và tổ hợp tác, các địa phương trên toàn quốc còn chú trọng phát triển sản phẩm OCOP và mô hình kinh tế đa giá trị nhằm gia tăng thu nhập cho người dân.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến tháng 9/2025, cả nước có gần 17.400 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, trong đó, nhiều sản phẩm đặc sản địa phương đã có mặt tại các hệ thống siêu thị lớn và tham gia xuất khẩu.

Có thể khẳng định, việc tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn hiệu quả đang từng bước trở thành trụ cột vững chắc trong quá trình xây dựng NTM tại nhiều địa phương trên cả nước. Giai đoạn 2025-2030, tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn sẽ tiếp tục là tiêu chí trọng tâm.

Các địa phương cần huy động sự tham gia đồng bộ của cả hệ thống chính trị và người dân, lấy người dân làm trung tâm, HTX làm nền tảng, doanh nghiệp làm động lực để hình thành các vùng sản xuất tập trung, phát triển sản phẩm chủ lực gắn với xây dựng NTM nâng cao, kiểu mẫu.

Phương Anh