Cơ chế chưa từng có với "thủ lĩnh" các dự án khoa học, công nghệ trọng điểm

Bộ Nội vụ đang dự thảo Nghị định đầu tiên quy định về tuyển chọn, sử dụng Tổng công trình sư và Kiến trúc sư trưởng trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, với hàng loạt chính sách đãi ngộ ở mức đột phá để thu hút nhân tài trong và ngoài nước.

Theo Bộ Nội vụ, đây là những vị trí then chốt, chịu trách nhiệm dẫn dắt các hệ thống chiến lược trọng yếu, dự án đặc biệt quan trọng hoặc quy mô liên ngành, liên lĩnh vực. Họ sẽ giữ vai trò thiết kế kiến trúc tổng thể, điều phối hoạt động và đưa ra các giải pháp công nghệ, đổi mới sáng tạo cho các chương trình quốc gia.

Lương, thưởng và ưu đãi vượt khung

Nghị định xác lập cơ chế đãi ngộ chưa từng có với các vị trí này:

Lương và thu nhập: Không bị giới hạn trong khung lương công chức, viên chức, mà được thỏa thuận theo mặt bằng thị trường của ngành, nghề tương ứng và tương xứng với nhiệm vụ.

Thưởng hiệu suất: Tối đa 5 tháng lương/năm nếu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ; tối đa 3 tháng lương nếu hoàn thành tốt.

Hỗ trợ ban đầu: Một tháng lương để ổn định chỗ ở, di chuyển và mua sắm thiết yếu khi nhận nhiệm vụ.

Miễn thuế thu nhập cá nhân: Áp dụng với toàn bộ lương, thưởng và các khoản thu nhập khác.

Nhà ở, phương tiện và điều kiện làm việc: Tổng công trình sư hệ thống được bố trí theo tiêu chuẩn chuyên gia cao cấp bậc 3; các vị trí khác được hưởng mức tương đương lãnh đạo cấp cao. Mỗi vị trí có bộ phận giúp việc từ 3 đến 10 người, được lựa chọn và trả lương theo thỏa thuận.

Chính sách sau khi kết thúc nhiệm vụ: Người nước ngoài được ưu tiên nhập quốc tịch Việt Nam; cán bộ, công chức, viên chức hoàn thành tốt nhiệm vụ có thể được bố trí vào vị trí cao hơn so với trước đó.

Phúc lợi khác: Bao gồm chăm sóc y tế, nghỉ dưỡng, nghỉ phép, chính sách đối với gia đình và chế độ tôn vinh, khen thưởng.

Tiêu chí chọn người "đầu tàu"

Với Tổng công trình sư hệ thống, ứng viên phải có ít nhất 10 năm kinh nghiệm liên tục trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; có khả năng thiết kế, tổ chức và điều phối các chương trình, dự án quy mô lớn, nhiều hợp phần, đa ngành; đã chủ trì tối thiểu 2 đề án hoặc sản phẩm khoa học - công nghệ liên ngành thuộc lĩnh vực hệ thống chiến lược, được ứng dụng, chuyển giao hoặc thương mại hóa thành công; có năng lực liên kết, xây dựng mạng lưới chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước.

Tổng công trình sư dự án cũng yêu cầu tối thiểu 10 năm kinh nghiệm nhưng chỉ cần đã chủ trì ít nhất 1 đề án hoặc sản phẩm khoa học - công nghệ liên ngành thuộc hệ thống chiến lược, được ứng dụng, chuyển giao hoặc thương mại hóa thành công; có năng lực thiết kế, điều phối và xử lý các vấn đề kỹ thuật phức tạp.

Với Kiến trúc sư trưởng cấp Bộ và cấp tỉnh, tiêu chí là tối thiểu 7 năm kinh nghiệm; đã chủ trì hoặc tham gia chính thực hiện thành công tối thiểu 1 nhiệm vụ khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo hoặc chuyển đổi số có tác động ở phạm vi ngành hoặc địa phương; từng tham gia xây dựng hoặc tư vấn chính sách liên quan.

Kiến trúc sư trưởng cấp dự án yêu cầu tối thiểu 5 năm kinh nghiệm và đã chủ trì triển khai thành công ít nhất 1 nhiệm vụ khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo hoặc chuyển đổi số ở cấp dự án.

Quy trình tuyển chọn công khai, minh bạch

Việc tuyển chọn được thực hiện theo cơ chế đề cử và ứng cử. Ứng viên có thể tự ứng cử hoặc được đề cử bởi bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, viện nghiên cứu, trường đại học uy tín trong và ngoài nước. Danh mục nhiệm vụ, dự án, tiêu chí và thời hạn tiếp nhận hồ sơ sẽ được công bố công khai.

Cơ quan có thẩm quyền có thể thành lập hội đồng tư vấn lựa chọn, bảo đảm khách quan. Quyết định cuối cùng thuộc Ban Chỉ đạo Trung ương (với Tổng công trình sư hệ thống), Thủ tướng Chính phủ (với Tổng công trình sư dự án) hoặc người đứng đầu cơ quan cấp bộ, tỉnh (với Kiến trúc sư trưởng).

Rõ trách nhiệm, gắn quyền hạn

Bên cạnh quyền hạn về kỹ thuật, công nghệ và nhân sự, Tổng công trình sư và Kiến trúc sư trưởng phải chịu trách nhiệm cá nhân nếu vi phạm nghĩa vụ hợp đồng, gây thiệt hại tài chính, làm thất thoát tài sản hoặc lộ thông tin mật. Họ cũng có trách nhiệm báo cáo định kỳ, bảo đảm an toàn an ninh mạng và tuân thủ tiến độ, chất lượng theo hợp đồng.

Theo Tờ trình của Bộ Nội vụ, việc ban hành Nghị định là cần thiết để thể chế hóa chủ trương của Đảng về "xây dựng cơ chế đột phá" thu hút nhân tài có phẩm chất, năng lực nổi trội, kinh nghiệm quốc tế và khát vọng cống hiến. Bộ nhấn mạnh, hiện chưa có quy định riêng cho các chức danh này, dẫn đến khó khăn trong tìm kiếm, tiến cử nhân sự chiến lược, đặc biệt là chuyên gia giỏi từ nước ngoài.

Tờ trình cũng khẳng định, cơ chế mới không chỉ nhằm lấp đầy khoảng trống pháp lý, mà còn tạo công cụ gắn kết quyền hạn với trách nhiệm, bảo đảm đãi ngộ tương xứng với đóng góp. Cơ chế này có thể áp dụng linh hoạt cho các chương trình, dự án lớn của bộ, ngành, địa phương, góp phần thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên số.