"Bơm nguồn lực" cho xã, phường để gánh vai trò mới

Chính quyền tinh gọn nhưng nhiệm vụ phức tạp hơn

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đang mở ra một giai đoạn cải cách hành chính quy mô lớn, với trọng tâm là mô hình chính quyền hai cấp (tỉnh và xã). Việc bỏ cấp huyện, sáp nhập các đơn vị hành chính cấp xã đồng nghĩa khối lượng công việc, phạm vi quản lý và yêu cầu về hiệu quả phục vụ người dân sẽ tăng lên đáng kể, đặc biệt ở cấp xã, nơi tiếp xúc trực tiếp với người dân.

Tuy nhiên, nhiều đại biểu Quốc hội tỏ ra lo ngại về năng lực thực thi của bộ máy mới nếu không có quy định cụ thể về số lượng và tính chất chuyên trách của đội ngũ cán bộ. Đại biểu Triệu Quang Huy (Lạng Sơn) phân tích, khi nhiệm vụ từ cấp huyện được chuyển giao, cấp tỉnh và cấp xã sẽ phải gánh vác khối lượng công việc lớn hơn trong khuôn khổ tổ chức hiện tại vốn vẫn còn nhiều bất cập về nhân sự và quy định pháp lý.

Một trong những điểm nghẽn hiện nay, theo ông Huy, là việc xác định số lượng Phó Chủ tịch HĐND tỉnh, Phó Trưởng ban HĐND cấp tỉnh hay xã phụ thuộc vào việc lãnh đạo cấp trên có phải là người hoạt động chuyên trách hay không. Ông đề nghị sửa đổi quy định theo hướng bắt buộc và đồng bộ, để các vị trí chủ chốt đều là cán bộ chuyên trách, toàn tâm toàn ý cho công việc.

Xã, phường cần được "bơm nguồn lực" để gánh vai trò mới

Không chỉ ở cấp tỉnh, vấn đề nguồn lực nhân sự chuyên trách tại cấp xã được nhiều đại biểu đồng loạt nhấn mạnh là chìa khóa để đảm bảo tính hiệu lực, hiệu quả của mô hình chính quyền hai cấp.

Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân (TPHCM), chính quyền cấp xã trong mô hình mới không còn là "cánh tay nối dài", mà là trung tâm triển khai các chính sách công và giải quyết trực tiếp các vấn đề dân sinh.

Do đó, việc tăng số lượng Phó Chủ tịch, tăng đại biểu chuyên trách và củng cố vai trò của các ban trong HĐND cấp xã là yêu cầu bắt buộc. Ông đề xuất giao thẩm quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội để linh hoạt điều chỉnh số lượng nhân sự tùy theo đặc điểm từng địa phương, thay vì "đóng khung" như hiện nay.

Đại biểu Phạm Đình Thanh (Kon Tum) cũng đồng tình với quan điểm này. Ông cho rằng nếu Trưởng ban HĐND cấp xã vẫn là người không chuyên trách thì việc giám sát, thẩm tra, xây dựng các đề án, nghị quyết sẽ khó đảm bảo chất lượng. Ông dẫn chứng từ thực tế nhiều nhiệm kỳ trước, trưởng ban là người kiêm nhiệm thường chỉ ưu tiên công việc tại cơ quan chính, khoán trắng công việc tại HĐND cho cấp phó.

Từ đó, các đại biểu thống nhất đề nghị sửa luật theo hướng bắt buộc một số vị trí, như Trưởng ban HĐND, Phó Chủ tịch UBND xã... phải là cán bộ chuyên trách. Không thể kỳ vọng một bộ máy vận hành hiệu quả nếu các vị trí chủ chốt đều là kiêm nhiệm, làm việc không toàn thời gian, thiếu điều kiện chuyên môn và công cụ hỗ trợ.

Tái cấu trúc bộ máy phải đi cùng cơ chế mới

Giảm cấp trung gian là một bước đi cải cách hành chính quan trọng, nhưng việc này sẽ trở thành gánh nặng nếu không đi kèm thiết kế tổ chức và cơ chế vận hành phù hợp. Các đại biểu đều cho rằng, cần có quy định cứng về nhân sự chuyên trách trong các vị trí chủ chốt từ HĐND cấp tỉnh đến xã, để đảm bảo hệ thống mới thực sự là bộ máy hành động, không chỉ mang tính hình thức.

Đại biểu Phạm Đình Thanh nhấn mạnh, nếu không thay đổi nhận thức và cơ cấu nhân sự thì mọi cải cách sẽ chỉ dừng ở việc "tinh giản về giấy tờ", trong khi thực tiễn vận hành lại lúng túng, thiếu hụt con người, dễ dẫn đến việc đùn đẩy trách nhiệm, né tránh công việc.

Ở tầm cao hơn, các ý kiến cũng đề nghị mở rộng vai trò của đại biểu HĐND, trao thêm tính năng phản biện, kiến nghị chính sách và cả quyền đề xuất miễn nhiệm những chức danh không hoàn thành nhiệm vụ. Đây được xem là công cụ kiểm soát quyền lực hữu hiệu, đảm bảo bộ máy không chỉ gọn mà còn sạch và hoạt động hiệu quả.

Theo các đại biểu, một mô hình chính quyền tinh gọn chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm đội ngũ cán bộ tinh nhuệ, chuyên trách và đủ năng lực phục vụ nhân dân. Trong bối cảnh thách thức ngày càng lớn, sự phục vụ không còn là khẩu hiệu mà phải được thể hiện bằng hành động cụ thể, từ việc ban hành luật đến quá trình sắp xếp, tổ chức cán bộ cho bộ máy mới.