Báo động về sự mất cân bằng sinh thái

Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) vừa công bố báo cáo Hành tinh sống 2014 trong bối cảnh đại đa số dân số trên thế giới tập trung tại các thành phố. Các khu vực đô thị trên thế giới thải ra 70% lượng các-bon liên quan tới sử dụng năng lượng, nhưng đồng thời các khu vực này cũng có khả năng trở thành những trung tâm sản xuất năng lượng tái tạo và sử dụng năng lượng hiệu quả.

Theo báo cáo, số lượng quần thể của các loài cá, chim, động vật có vú, các loài lưỡng cư và bò sát đã giảm 52% trong vòng 40 năm qua. Tốc độ suy giảm đa dạng sinh học của toàn khu vực châu Á Thái Bình Dương chỉ đứng sau châu Mỹ La-tinh trong cùng giai đoạn.

Báo cáo Hành tinh sống 2014 cũng cho thấy “Dấu chân Sinh thái” – chỉ số về nhu cầu của con người đối với thiên nhiên – tiếp tục tăng cao. Có thể nói, mất đa dạng sinh học và dấu chân sinh thái không bền vững đang đe dọa các hệ thống tự nhiên cũng như sự sống của loài người, nhưng đồng thời cũng định hướng hành động cho chúng ta để đảo chiều những xu hướng hiện thời.

Những mối đe doạ toàn cầu lớn nhất được ghi nhận đối với đa dạng sinh học đó là suy thoái và mất sinh cảnh, đánh bắt thuỷ sản thiếu bền vững, săn bắt trái phép và biến đổi khí hậu. Trong hàng ngàn loài được theo dõi trong báo cáo, quần thể của chúng suy giảm 56% tại các khu vực nhiệt đới, trong khi đó con số này là 36% tại các vùng ôn đới.

Trong khi đa dạng sinh học suy giảm, dân số và tỉ lệ tiêu thụ trên đầu người tại châu Á lại gia tăng khiến cho Dấu chân Sinh thái của khu vực vì thế cũng gia tăng. Trên thế giới, nhu cầu của con người vượt quá 50% khả năng thiên nhiên có thể tái tạo, điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ cần 1.5 Trái Đất để sản xuất ra các nguồn nguyên liệu cần thiết nhằm đáp ứng Dấu chân Sinh thái hiện tại. Dấu chân sinh thái trung bình của một người dân Việt Nam dường như chưa quá cao so với các nước phát triển. Tuy nhiên, dấu chân sinh thái của Việt Nam đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây, từ 1,0 gha/đầu người năm 2000 tới 1,4 gha/đầu người năm 2012 và 1,62 gha/đầu người năm 2014. Xu hướng này chắc chắn sẽ tiếp tục tăng lên nếu không có những giải pháp thích hợp. 

Báo cáo cho biết, tại Thượng Hải, Trung Quốc, chính phủ đã đưa ra nhiều ưu đãi nhằm hỗ trợ việc lắp các thiết bị năng lượng mặt trời trên các mái nhà dân sinh và doanh nghiệp. Thành phố cũng đưa ra các biện pháp nhằm thúc đẩy nông nghiệp đô thị. Hiện tại, hơn 55% rau xanh của thành phố được sản xuất tại địa phương, giúp giảm phát thải khí nhà kính, tạo việc làm và giảm áp lực lên hệ sinh thái tự nhiên.

Việc sử dụng năng lượng hoá thạch được xác định là yếu tố chính đóng góp vào Dấu chân Sinh thái toàn cầu đối với một triệu công dân thành phố Seoul, Hàn Quốc. Theo sáng kiến “Ngày không lái xe” của thành phố họ sẽ không lái xe ô tô một ngày trong tuần. Chương trình nhằm cắt giảm phát thải khí nhà kính, nâng cao chất lượng không khí và giảm tắc nghẽn giao thông.

Sendai, Nhật Bản đang mở đường cho việc xây dựng các quy định mua sắm xanh bằng cách hơn 90% sản phẩm được mua từ danh sách gợi ý về các sản phẩm xanh. Thành phố cũng thành lập một mạng lưới mua sắm xanh với hàng ngàn tổ chức công, tư nhân và các tổ chức tình nguyện tham gia.

Hành tinh sống 2014 là phiên bản thứ mười của báo cáo quan trọng được phát hành hai năm một lần của WWF. Thông qua Chỉ số Hành tinh sống – một cơ sở dữ liệu được quản lý bởi Hiệp hội Động vật học London – báo cáo đã phản ánh tình trạng của hơn 10.000 loài động vật có xương sống từ năm 1970 tới 2010. Những chỉ số của Dấu chân Sinh thái được cung cấp bởi Mạng lưới Dấu chân Sinh thái Toàn cầu.

Nguyên An