"Siêu xe" mui trần, chạy bằng... cỏ kiếm nửa triệu mỗi ngày

"Siêu xe không phải đổ xăng"

Khác với xe ngựa ở miền xuôi, những cỗ xe ngựa của bà con ở huyện Tịnh Biên và Tri Tôn (An Giang) rất thô sơ. Xe không có mui, thùng xe đóng bằng ván làm chỗ ngồi và chứa hàng. Còn những chú ngựa kéo xe rất khỏe, chở 5, 6 người hay kéo cả nửa tấn hàng hóa trên đường đất đá lởm chởm, địa hình gồ ghề nhưng vẫn chạy rất nhanh.

Ông Chau Da - một phu xe có hơn 30 năm đánh xe ngựa cho biết, từ khi xe cộ phát triển, bóng dáng xe ngựa ít dần. Từ hơn 200 cỗ xe, địa bàn hiện chỉ còn khoảng chục chiếc, tập trung nhiều nhất ở xã Vĩnh Trung, huyện Tịnh Biên. 

Theo ông Da, xe bò thường dùng để chở lúa thóc vì bò khỏe tải được hàng hóa nặng hơn 1 tấn và đi được bùn lầy, còn ngựa tuy chở ít hơn nhưng chạy nhanh, không nhát người và xe cộ nên trước đây người dân thường di chuyển bằng xe ngựa. 

"Thời trước tôi thường chở bà con ở phum, sóc đi chợ hay mua hàng hóa nhưng giờ xe cộ nhiều rồi, không ai đi chợ bằng xe ngựa nữa, người dân chỉ còn chở hàng thuê thôi", ông Da nói. 

Được biết, các phu xe ngựa đa phần là nam giới, không phân biệt độ tuổi, miễn có đủ bản lĩnh cầm cương ngựa đều có thể theo nghề. Để ngựa có thể thồ hàng, người chủ phải biết cách nài ngựa (điều khiển ngựa - PV), khi mua ngựa về người ta sẽ cho tập đeo gông, huấn luyện kéo xe, chở đồ.

Sau đó, chỉ cần gắn dây cương vào, lên xe ngồi giật dây, điều khiển, ngựa sẽ đi theo ý mình. Dây cương là sợi dây thừng nhập thành hai cọng tượng trưng cho bên trái và bên phải. Muốn ngựa rẽ hướng nào chỉ cần giật dây hướng đó, giật dây hai lần có nghĩa đứng lại.

"Điều khiển được ngựa di chuyển theo ý mình rất khó, lúc mới vào nghề tôi cũng bị té từ xe ngựa xuống mấy lần nhưng mình phải nhẫn nại và tập mỗi ngày một chút để ngựa thích nghi dần với việc chở hàng.

Ngựa kéo xe không phân biệt đực hay cái, từ một năm tuổi trở lên đã kéo được, tuy nhiên ngựa đực khó huấn luyện hơn vì chúng khá "cứng đầu" nhưng bù lại thể lực nó tốt, kéo được nhiều hàng hơn ngựa cái", anh Chau Soc Tha, một phu xe chia sẻ.

Theo ông Soc Tha, do ngựa hay di chuyển ở đường đất đá nên người chủ thường làm cho ngựa bộ móng sắt để khỏi đau chân. Ngoài ra, những chú ngựa còn được trang bị thêm miếng che hai bên mắt để chúng không bị phân tâm bởi cảnh vật xung quanh mà chỉ tập trung tiến thẳng về phía trước.

"Còn tiếng ngựa chạy là còn kiếm ra tiền"

Dù không còn thịnh hành nhưng một số phu xe như ông Da, anh Soc Tha vẫn cố bám trụ với nghề, họ xem đây là công việc mưu sinh nuôi sống bản thân và gia đình nên bất kể trời mưa hay nắng, họ vẫn đều đặn ra bến đợi khách.

"Lúc trước đánh xe ngựa đắt khách lắm ngày nào ế ẩm lắm cũng chạy được cả chục cuốc xe. Kiếm được tiền nhiều đến nổi tôi để ruộng vườn lại cho vợ con canh tác, còn mình tập trung lái xe ngựa. Nhưng nghề nào cũng có lúc thịnh rồi phải suy, bây giờ chở được 2-3 chuyến hàng trong ngày là mừng rồi", ông Chau Da rầu rĩ nói.

Còn anh Chau Soc Tha bày tỏ, công việc đánh xe ngựa cực ở chỗ, phải khuân vác hàng lên xuống cho khách, dù nắng hay mưa vẫn đi. Song đổi lại, đây là nghề dễ sống, thu nhập ổn định, đủ để bà con chăm lo gia đình, sửa sang nhà cửa.

"Tôi mua con ngựa này giá 20 triệu, tương đương chiếc xe máy, nhưng mà tôi thấy mua con ngựa sẽ lời hơn. Nuôi không tốn xăng, mà còn làm ra tiền mỗi ngày để mình trang trải cuộc sống, lo con đi học", anh Soc Tha nói. 

Cứ mỗi cuốc xe như vậy, anh Tha kiếm được tầm 100.000-150.000 đồng. Tùy vào ngày chở ít hay nhiều, anh có thể bỏ túi từ 300.000 đến hơn 500.000 đồng/ngày nhưng có ngày không có đồng nào vì không ai thuê chở hàng. 

Nhiều năm trở lại đây, thỉnh thoảng vào dịp lễ hội hay Tết, có du khách phương xa đến chơi họ vẫn hay thuê xe ngựa chở đi một đoạn vài cây số tham quan. Thậm chí, nhiều khách hàng "chịu chơi" còn thuê hẳn xe ngựa để rước dâu đám cưới.

Ấy là những dịp đặc biệt, quay về ngày bình thường xe ngựa lại trở về đúng "bổn phận" thồ hàng.  Tuy nhiên các phu xe ngựa họ đang lo nghề này rồi cũng sẽ mai một theo thời gian. Hình ảnh những chiếc xe ngựa lộc cộc trên đường chỉ còn trong hoài niệm.