Hà Nam: Làng mỹ nghệ sừng Đô Hai tất bật mối hàng dịp tết

Làng nghề mỹ nghệ sừng Đô Hai được biết đến từ hơn 100 năm nay. Những năm đầu mới xuất hiện, sản phẩm của làng chủ yếu phục vụ nhu cầu của người dân khu vực Bắc Bộ do vậy các mặt hàng cũng chưa được phong phú, các mặt hàng lúc đó chủ yếu là roi ngựa, quai nón, nho mai, bàn chải…

Trải qua nhiều biến cố thằng trầm, ngày nay làng nghề mỹ nghệ sừng Đô Hai đã và đang khẳng định được vị thế của mình. Những sản phẩm của làng nghề mỹ nghệ Đô Hai có mặt khắp tỉnh thành trong cả nước, thậm chí là nhiều sản phẩm đã “xuất ngoại” và chiếm được vị thế nhất định.

Vào năm 1957 sau khi thành lập hợp tác xã tiểu thủ công nghiệp Thanh Sơn, gồm 70 hộ với 100 lao động chính và 50 lao động phụ, làng nghề mỹ nghệ sừng Đô Hai bắt đầu sản xuất nhiều mặt hàng mới đáp ứng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước.

Thời gian này, làng có khoảng 160 đến 180 mẫu hàng mang giá trị thẩm mĩ cao như: rồng phượng đôi, anh hùng Tư Ngộ, lược, 12 con giáp... hàng xuất khẩu sang các nước như Liên Xô và Đông Âu, Trung Quốc…

Nắm bắt được xu thế của thị trường, từ những sản phẩm mỹ nghệ đơn giản, làng nghề sừng trâu Đô Hai bắt đầu chế tác những sản phẩm mỹ nghệ có giá trị cao, bắt mắt. Cũng bắt đầu từ khi chế tác ra các mẫu hàng mang tính thẩm mỹ cao, làng sừng Đô Hai được nhiều khách trong tỉnh Hà Nam và các tỉnh lân cận như Hưng Yên, Nam Định, Thái Bình, Ninh Bình… đặt hàng khá nhiều.

Vào dịp cuối năm, làng nghề sừng Đô Hai tấp nập hơn hẳn, bởi các mối hàng lớn liên tục gõ cửa các xưởng chế tác. Đồng thời, nhiều mối hàng lẻ như một số người muốn có món quà Tết độc đáo tặng bạn bè, người thân, đều tìm đến làng sừng Đô Hai đặt riêng cho mình một vài sản phẩm.

Tuy làng nghề sừng mỹ nghệ Đô Hai đã có cách đây gần 100 năm nhưng trước đây chỉ có một số nghệ nhân và hộ nhỏ lẻ chế tác. Bắt đầu từ những năm 1980, nghề chế tác sừng trâu mới bắt đầu mới phục dựng trở lại, người tham gia làm nghề bắt đầu đông dần lên.

Khoảng15 năm trở lại đây, làng nghề chế tác sừng Đô Hai mới phát triển một cách mạnh mẽ. Hiện làng Đô Hai có 344 hộ với khoảng 1.000 nhân khẩu nhưng đã có khoảng gần 250 hộ làm nghề chế tác sừng trâu... Đa số các hộ gia đình mua sừng, móng chân trâu bò về làm rồi xuất bán.

Để có được một sản phẩm bắt mắt, ưng ý và hoàn mỹ từ những chiếc sừng trâu, bò thô sơ, các nghệ nhân phải trải qua khá nhiều công đoạn. Lúc mua sừng về phải ngâm với nước từ 12 đến 14 tiếng, sau đó cắt thành ống, hơ ép, réo thành khuôn, rồi đến cắt răng, chà lát, đánh bóng... Mỗi công đoạn đều đòi hỏi người thợ phải thật khéo tay, tinh mắt.

Trước đây khi chưa có máy móc thì tất cả các công đoạn đều được làm thủ công. Ngày nay với sự giúp sức của máy móc, các sản phẩm đều được làm kỳ công và tinh xảo hơn.

Anh Nguyễn Văn Đệ (48 tuổi) người làm nghề cho biết: “Hiện tại gia đình tôi chủ yếu sản xuất các mặt hàng theo đơn hàng từ nhiều nơi như nhật, Trung Quốc, Đài Loan…nguồn hàng cũng ổn định, thu nhập đã được đảm bảo. Tôi cũng rất vui vì nhiều bạn trẻ của làng vẫn rất đam mê và gắn bó với nghề truyền thống này”.

Điều đặc biệt của làng sừng Đô Hai đó là ngay cả những người phụ nữ cũng có thể trở thành một nghệ nhân chế tác sản phẩm tinh xảo từ sừng trâu bò. Với phụ nữ họ gắn bó với nghề đơn giản bởi vì niềm đam mê hơn là thu nhập. Chị Quyên (44 tuổi), một người làm nghề gần 20 năm cho biết, chị đi làm thuê khoảng 3 triệu, nhưng vì đam mê với nghề mà cha ông để lại nên quyết bám trụ.

Ông Nguyễn Duy Ban một người làm nghề có tiếng trong làng cho biết: “Vào các dịp cuối năm, thông thường từ tháng 11 âm lịch thì khách đến đặt các sản phẩm làm quà Tết khá nhiều, từ tập thể đến các cá nhân. Các sản phẩm đặt đa phần là “tùng, cúc, trúc mai”, tranh ảnh nghệ thuật và “ngũ hổ”.

Khách đến đặt hàng cũng tùy vào sở thích của từng người. Trung bình một tác phẩm “ngũ hổ”, “tùng, cúc, trúc, mai” có giá từ trên dưới 5 triệu đồng. Ngày nay, làng nghề sừng mỹ nghệ Đô Hai còn sản xuất rất nhiều sản phẩm đa dạng như: cúc áo, vòng đeo tay, móc khóa... tạo lại thu nhập khá cao cho người lao động.

Đức Văn