Bé gái 7 tuổi hỏi: "Đã có ChatGPT rồi, mẹ bị đuổi việc chưa?"

Lúc đầu không mấy quan tâm nhưng rồi chị Châu Ngọc Hòa, 35 tuổi, nhân viên văn phòng ở quận 1, TPHCM cùng đồng nghiệp cũng nhanh chóng bị cuốn vào "cơn bão" ChatGPT đang khuấy đảo khắp báo chí và mạng xã hội những ngày qua. 

Họ đã thử tạo tài khoản để trải nghiệm và không khỏi sửng sốt trước khả năng làm việc của phần mềm trí tuệ nhân tạo này. Các công việc văn phòng như soạn thảo văn bản, viết thông cáo, báo cáo hay bài phát biểu, thư ngỏ, đơn xin việc... đều được ChatGPT xử lý một cách nhanh chóng. 

Chỉ cần tìm câu lệnh phù hợp với vài thao tác là chị Hòa đã có trong tay một loạt sản phẩm quen thuộc của công việc văn phòng với chất lượng có khi... nhiều người phải làm trong cả tuần, thậm chí cả tháng. 

Chị Ngọc Hòa cũng biết công việc văn phòng là một trong những việc có nhiều nguy cơ bị thay thế AI nhất. Có điều, chị không ngờ công nghệ lại bùng nổ sớm và tác động nhanh chóng đến vậy. Dù không quá lo lắng nhưng chị cũng đã mường tượng về thách thức công nghệ có thể lấn át con người trên nhiều lĩnh vực, không chỉ lao động phổ thông mà ngay cả lao động trí óc trong tương lai không xa. 

Không chỉ bố mẹ, người lớn mới đảo điên vì ChatGPT, chị Hòa kể: "Mới hôm qua, cô con gái 7 tuổi của tôi, với thái độ rất lo lắng, hỏi: "Có ChatGPT rồi, mẹ bị đuổi việc chưa?". Khi nghe mẹ đáp "chưa", cháu còn nói mẹ phải cố gắng làm việc thật giỏi, học thêm thật nhiều để không bị đuổi việc nha!". 

Chị cũng nói với con một cách văn vẻ "công nghệ hỗ trợ mình làm việc một cách tốt hơn" nhưng chính bản thân chị cũng nghi ngờ điều mình nói. Có thể chị chưa bị AI thay thế nhưng chưa chắc thoát khỏi sự đào thải nếu không kịp bắt nhịp. Là một người mẹ, điều chị băn khoăn nhất trước khả năng của công nghệ chính là việc làm trong tương lai của con cái. 

ChatGPT có thể làm rất nhiều việc vốn là "phạm vi độc quyền" của trí tuệ con người như soạn giáo án thay giáo viên, viết code thay lập trình viên, viết văn bản thay nhân viên văn phòng... với năng suất gấp nhiều lần. Mới đây, các nhà tuyển dụng của Google cũng phải ngỡ ngàng khi ChatGPT vượt qua bài phỏng vấn tuyển dụng cho vị trí kỹ sư phần mềm cấp 3 của Google, nhận lương 183.000 USD. Rồi kể cả trò chuyện, tư vấn tâm lý, AI cũng... làm tốt. 

Việc làm tương tai tiềm ẩn nhiều bất ngờ 

AI mang đến những đột phá trong đời sống xã hội, đặc biệt là trong lĩnh vực việc làm. Điều này đặt con người trước thách thức tìm kiếm, cạnh tranh việc làm và cũng như thích ứng với thời đại công nghệ. 

Trong lần trao đổi với sinh viên tại TPHCM gần đây, bà Phan Tú Quyên, Giám đốc điều hành Microsoft Việt Nam thông tin, 70% công việc hiện tại sẽ bị thay thế bởi máy móc, công nghệ trong tương lai; 65% các em học sinh đang học tiểu học trong tương lai sẽ làm những công việc chưa tồn tại. 

Bà Quyên cảnh báo trong vòng 3 năm tới, khoảng 77% lực lượng lao động của các doanh nghiệp cần phải có kỹ năng số. Sự thay đổi nhanh chóng và tiềm ẩn nhiều bất ngờ của tương lai đặt ra yêu cầu về kỹ năng số đối với người lao động.

Nhưng thị trường lao động tương lai là thời kỳ của thị trường hội nhập quốc tế, thị trường của cuộc cách mạng 4.0 và đó là thời kỳ của năng lực, nghề nghiệp chất lượng cao. Sự cạnh tranh nhân lực đang thay đổi theo hướng chuyển đổi số, cơ cấu ngành nghề đang chuyển đổi mạnh mẽ, những nghề nghiệp không có năng lực sẽ bị triệt tiêu. 

Ở góc độ đào tạo nhân lực TS Nguyễn Cao Trí, Chủ tịch hội đồng Trường ĐH Văn Lang nêu ra một nghịch lý lâu nay là đào tạo nhằm cung cấp nhân lực cho thị trường tương lai nhưng 4-5 năm trên ghế nhà trường, hầu hết các em chỉ được học về những gì xảy ra ở quá khứ hoặc hiện tại. Vì vậy "sinh viên chỉ vừa ra trường đã lạc hậu". 

Theo ông Trí, để vượt qua những thách thức, thay đổi không ngừng của công nghệ cần có kế hoạch, dự báo trước. Việc đào tạo phải chuyển từ dạy một kỹ năng cụ thể sang sự sáng tạo và thích ứng, nắm bắt được yêu cầu kỹ năng của thị trường để có sự bổ sung liên tục, học hỏi liên tục. 

ChatGPT là từ khóa "hot" nhất thời gian này không phải là những câu hỏi - đáp hài hước, ngô nghê kiểu "Đàn bà ư? Tôi không hiểu?", "Nếu vợ anh nói bằng 8 thì phải bằng 8"... Mà đó là bức tranh thời đại đầy thách thách thức và cũng mở ra nhiều cơ hội, đòi hỏi con người từ một đứa trẻ cho đến người trưởng thành buộc phải "chạy đua" để làm chủ công nghệ, qua đó làm chủ cuộc sống thông qua giáo dục và việc làm.

Chúng ta đang chứng kiến sóng sa thải từ bé đến quy mô lớn trong nước và thế giới khi nhân viên không theo kịp yêu cầu. Theo chuyên gia nhân sự, đây chính là bài học với người lao động phải học cách thay đổi khi thế giới tương lai sẽ không có chỗ cho những kỹ năng bậc thấp.