Vẫn còn nhiều cơ hội cho thị trường bán lẻ Việt Nam

Năm 2011, kinh tế thế giới suy giảm, tác động mạnh đến kinh tế Việt Nam và thị trường bán lẻ Việt Nam. Lạm phát cao ngay từ đầu năm, những dấu hiệu không ổn định kinh tế vĩ mô, lãi suất ngân hàng tăng mạnh, tỷ giá VND/USD, giá vàng biến động, thị trường bất động sản ảm đạm, chứng khoán sụt giảm, doanh nghiệp khát vốn, sản xuất trì trệ, lao động không việc làm gia tăng… đã tác động đến lòng tin người tiêu dùng, đến thị trường bán lẻ.

Trước thực tế trên, các nhà bán lẻ Việt Nam đã phải xoay sở để đối phó với những thử thách không nhỏ ngay từ những tháng đầu năm. Tuy nhiên, dưới con mắt của thế giới, thị trường bán lẻ Việt Nam là một trong 5 thị trường có khả năng sinh lời cao nhất. Theo dự báo, giai đoạn 2011 - 2015 tốc độ tăng trưởng bình quân của thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn ở mức 23% - 25%/năm. Và thị trường bán lẻ Việt Nam vẫn là đích nhắm tới của hệ thống phân phối nước ngoài một khi các rào cản được dỡ bỏ.

Theo đánh giá của ông Phan Thế Ruệ, Chủ tịch Hiệp hội các nhà bán lẻ Việt Nam, thị trường bán lẻ Việt Nam đã có những bước tiến mới so với những năm trước đây. Hiện đã có khoảng 600 siêu thị, trung tâm thương mại với hình thức bán lẻ hiện đại, tiện ích, giá cả hàng hóa ổn định, chất lượng hang hóa bảo đảm, thu hút nhiều tầng lớp người tiêu dùng và họ thấy được hưởng nhiều lợi ích hơn do hình thức này mang lại, cùng với hình thức hiện đại cả nước có khoảng 9000 chợ truyền thống, tập trung ở nông thôn, ven đô thị lớn và các đô thị nhỏ phục vụ cho khoảng 70% người tiêu dùng trên toàn quốc.

Các doanh nghiệp bán lẻ hàng hóa dịch vụ đã có bước trưởng thành nhanh, có đủ năng lực cạnh tranh gay gắt trên “mặt trận” bán lẻ, nhiều doanh nghiệp bán lẻ đã thiết lập được hệ thống bán lẻ khá, chủ yếu xây dựng các siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng, cửa hiệu, hệ thống đại lý bán lẻ rộng khắp, với những sản phẩm nông thủy sản chế biến, hàng tiêu dùng, hàng công nghiệp có giá trị lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng cho mọi tầng lớp dân cư tiêu biểu như: Hợp tác xã thành phố Hồ Chí Minh (Saigon Coop), tổng công ty thương mại Hà Nội, tổng công ty thương mại Thành phố Hồ Chí Minh, tập đoàn Phú Thái, Trần Anh, Nguyễn Kim…

Tuy nhiên, thị trường bán lẻ Việt Nam còn bộc lộ nhiều bất cập, yếu kém như: Việt Nam là thị trường đông dân (87 triệu dân) nhưng thu nhập đầu người mới ở mức trung bình thấp (1000 USD), nên tốc độ phát triển nhanh nhưng quy mô thị trường vẫn nhỏ; Thị trường bán lẻ Việt Nam dễ bị tác động của thị trường thế giới; Chất lượng, giá cả khó kiểm soát, vệ sinh công nghiệp, vệ sinh an toàn thực phẩm không bảo đảm, ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng làm bức xúc dư luận; Gian lận, sản xuất hàng giả, hàng nhái năm 2011 tăng hơn những năm trước đây…

Hệ thống bán lẻ năm 2011 có tiến bộ, nhưng cũng bộc lộ nhiều yếu kém, hệ thống này đang có nhiều tầng nấc, làm tăng chi phí lưu thông, là kẽ hở để hàng giả, hàng kém chất lượng đưa vào hệ thống kể cả các siêu thị, các chợ ở các đô thị lớn. Hàng tiêu dùng nước ngoài nhập vào bằng nhiều hình thức tràn vào các khu vực dân nghèo, chưa có hệ thống bán lẻ hoàn chỉnh, đặc biệt là khu vực nông thôn, khu vực biên giới. Đây là điểm yếu của thị trường bán lẻ, các doanh nghiệp bán lẻ, thương nhân Việt Nam trong những năm vừa qua.

Dự báo về thị trường trong năm 2012, ông Phan Thế Ruệ cho hay: Năm 2012, kinh tế thế giới, thị trường thế giới được dự báo là tăng trưởng chậm lại do suy thoái kinh tế từ Hoa Kỳ, Châu Âu, bất ổn xã hội ở Bắc Phi, Trung cận Đông. Lạm phát vẫn cao, tốc độ tăng trưởng kinh tế thấp hơn năm 2010 ở các nước kinh tế mới nổi, khu vực các nước châu Á. Những tác động này sẽ ảnh hưởng lớn đến kinh tế Việt Nam và thị trường bán lẻ Việt Nam. Năm 2012, Chính phủ tiếp tục thực hiện nghị quyết 11 có điều chỉnh nhằm ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, phục hồi sản xuất kinh doanh, đảm bảo an sinh xã hội, chuyển mô hình phát triển chiều rộng sang phát triển chiều sâu, phát triển chất lượng hiệu quả.

Từ những mục tiêu phát triển của nền kinh tế, có thể đưa ra dự báo ban đầu cho thị trường bán lẻ theo chiều hướng sau.

Một là: Thị trường bán lẻ Việt Nam tiếp tục chưa có đột biến lớn về quy mô, dung lượng thị trường, cũng như tốc độ tăng trưởng. Tuy nhiên, thị trường bán lẻ còn tùy thuộc vào biến động của kinh tế vĩ mô, để giá cả thị trường, quan hệ cung cần được ổn định và giữ vững, tùy thuộc vào lộ trình thực hiện cơ chế thị trường, đối với các mặt hàng nhà nước quyết định giá, quản lý giá như giá điện, than, xăng dầu để không gây ra đột biên, tạo ra những cơn sốt giả, làm méo mó thị trường còn chưa được hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường

Hai là: Giá đầu vào của nguyên liệu, vật tư đầu vào do phải nhập khẩu vẫn biến động, giá xuất khẩu của một số sản phẩm đặc biệt là lương thực, nông sản xuất khẩu vẫn giao động khó lường, gây thiệt hại cho người sản xuất, người tiêu dùng Việt Nam trong khi thu nhập thực tế giảm. Nếu giá tăng, tỷ giá biến động, lãi suất ngân hàng chậm được đưa về mức hợp lý như kỳ vọng của người tiêu dùng thì tâm lý và lòng tin vào thị trường Việt Nam sẽ khó yên tâm.

Ba là: Cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực bán lẻ giữa các doanh nghiệp nước ngoài với doanh nghiệp trong nước, giữa hệ thống doanh nghiệp bán lẻ Việt Nam vẫn chưa thực sự bước vào giai đoạn quyết liệt mà họ sẽ vẫn thầm lặng theo đuổi những mục tiêu dài hạn, chuẩn bị tiềm lực để cạnh tranh khi thời cơ đến.

Bốn là: Năm 2011, gian lận thương mại vẫn gia tăng, tình trạng sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn diễn ra theo nhiều hình thức. Buôn lậu qua biên giới vẫn chưa được ngăn chặn. Chưa có biện pháp hữu hiệu để kiểm soát xử lý hàng hóa dịch vụ chất lượng kém, hàng hóa không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, hàng hóa nhập khẩu bằng nhiều hình thức, xâm phạm nghiêm trọng quyền lợi người tiêu dùng, ảnh hưởng lớn đến sản xuất trong nước.

Nguyễn Hiền