Trung Quốc "để mắt" TPP, Nhật Bản từ chối "nới" quy tắc cho thành viên mới

Ban đầu, TPP chỉ là một hiệp định thương mại nhỏ được ký kết bởi 4 quốc gia Vành đai Thái Bình Dương - Brunei, Chile, Singapore và New Zealand. Nhưng hiện nay, TPP đã trở thành một câu lạc bộ độc quyền mà các quốc gia đang muốn tham gia. 

Tuy nhiên, người giữ ghế chủ tịch của Hiệp định này là Nhật Bản sẽ duy trì các tiêu chuẩn nghiêm ngặt nhất để gia nhập TPP.

Chính thức được gọi là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương, TPP-11 gần đây đã thu hút sự quan tâm của nhiều quốc gia như Anh, Thái Lan và Trung Quốc.

Sự quan tâm của Bắc Kinh cho thấy những ảnh hưởng ngày càng tăng của nước này đối với thương mại ở châu Á - Thái Bình Dương, cũng như lập trường của Trung Quốc đối với các doanh nghiệp nhà nước và sở hữu trí tuệ.

Thủ tướng Nhật Bản Yoshihide Suga cho biết: "Có 11 thành viên tham gia TPP, và các quốc gia mới không thể tham gia mà không có sự chấp thuận của họ".

Đây chính là một rào cản lớn đối với các thành viên mới. 

Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Toshimitsu Motegi hôm thứ 3 vừa qua đã nhấn mạnh rằng, TPP-11 đặt ra các tiêu chuẩn cao đối với các quy định về thương mại điện tử, sở hữu trí tuệ và doanh nghiệp nhà nước. "Chúng tôi cần đảm bảo rằng bất kỳ thành viên mới nào cũng được chuẩn bị để đáp ứng các tiêu chuẩn này", ông nói.

Việc tuân thủ các tiêu chuẩn hiện có của TPP-11 sẽ kiểm tra cam kết của Trung Quốc khi tham gia thỏa thuận. Ví dụ, khối TPP sẽ cấm việc đối xử đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhà nước để đảm bảo cạnh tranh bình đẳng.

Yorizumi Watanabe - Giáo sư tại Đại học Nghiên cứu Quốc tế Kansai của Nhật - cho biết: "Nhật Bản phải nói rõ rằng họ sẽ không nới lỏng các tiêu chuẩn hiện có của TPP-11 đối với Trung Quốc. Nhật Bản nên tiếp cận tình huống sẵn sàng từ chối Trung Quốc nếu nước này không thể đáp ứng các tiêu chuẩn trên."

Tháng trước, 15 quốc gia bao gồm Nhật Bản và Trung Quốc đã thành lập Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, hiệp định thương mại tự do lớn nhất thế giới. Để ngăn Trung Quốc trở thành nhà thống trị về thương mại, Nhật Bản hy vọng sẽ mở rộng TPP-11 thành một khối thương mại lớn hơn nữa.

Tuy nhiên, Nhật Bản với tư cách là chủ tịch TPP vẫn không ý định hạ thấp bất kỳ tiêu chuẩn nào của TPP-11 để mở rộng khối thương mại.

Hiệp ước Thái Bình Dương không có thành viên mới kể từ khi nó có hiệu lực vào tháng 12/2018. Nước Anh muốn tham gia vào TPP khi họ đang tìm cách tăng cường quan hệ thương mại trong khu vực sau khi họ rời Liên minh châu Âu. Hầu hết các thành viên TPP-11 đều hoan nghênh ý tưởng này.

Trung Quốc được cho là đang nhìn nhận hiệp ước thương mại TPP để củng cố ảnh hưởng kinh tế của mình ở châu Á - Thái Bình Dương, trong khi Mỹ tập trung vào quá trình chuyển đổi tổng thống của họ. Cũng có suy đoán rằng Trung Quốc đang cố gắng lấn sâu vào mối quan hệ của Nhật Bản với Mỹ.

Hàn Quốc cũng đang xem xét tham gia TPP-11, cũng như Đài Loan, nước này đang đối mặt với căng thẳng ngày càng tăng với Bắc Kinh liên quan đến vị thế của mình. Nhật Bản sẽ cần hợp tác với các thành viên hiện tại để cân bằng các quốc gia và khu vực khác nhau quan tâm đến hiệp ước.

Khi một quốc gia xin gia nhập TPP-11, khối sẽ thành lập một nhóm làm việc để xác định xem quốc gia đó có thể đáp ứng các quy tắc của hiệp ước hay không. Các ứng viên được khuyến khích tổ chức các cuộc đàm phán sơ bộ với các thành viên TPP-11 trước khi chính thức nộp đơn.

Các bên mới tham gia TPP-11 cần có sự chấp thuận nhất trí của 11 thành viên: Nhật Bản, Australia, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore và Việt Nam.

Trong khi đó, Nhật Bản hy vọng Mỹ sẽ tham gia lại TPP-11 dưới thời Tổng thống đắc cử Joe Biden. Nhưng ông Watanabe của Đại học Kansai cho biết, Mỹ khó có thể tham gia TPP-11 trước cuộc bầu cử giữa kỳ tiếp theo vào mùa thu năm 2022.

"Nhật Bản đang tạo tiền đề cho Mỹ quay trở lại bằng cách chấp nhận thêm các viên thành mới như Anh và Thái Lan", ông nói.