Thuế thu nhập cá nhân: Hãy bắt đầu từ từ

Cần phải thấy rằng một luật thuế không khả thi thì gây tác hại hơn là mang lại lợi ích. Luật càng đơn giản, càng rõ ràng, càng ít ngoại lệ thì càng dễ áp dụng, dễ thực thi, dễ giám sát, tức là càng khả thi.

Tất nhiên tính khả thi còn phụ thuộc vào trình độ của cơ quan thuế, vào hiểu biết của người dân. Cơ quan thuế chỉ có thể nắm “những người có tóc”, phải làm sao càng ngày càng nhiều người “có tóc” hay phải “có tóc” càng tốt.

Luật này không thể thu “đóng góp thuế thu nhập cá nhân” của những kẻ tham nhũng, phải trị chúng bằng các công cụ khác (như hạn chế dùng tiền mặt, đánh thuế tài sản, nhất là bất động sản...).

Trong các phương án khả thi đó cần tìm ra phương án hiệu quả hơn. Hiệu quả ở đây được đo bằng tốn bao nhiêu chi phí xã hội để thực thi luật thuế ấy. Chi phí thu thuế, chi phí kiểm tra, chi phí của từng người đóng thuế (khai báo, yêu cầu hoàn thuế...) và các chi phí khác (sửa đổi hệ thống phần mềm quản lý ở mọi cấp, ở mọi doanh nghiệp và tổ chức...).

Theo tôi, dự thảo được Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến là một trong nhiều phương án khả thi, tuy còn phức tạp. Còn có quá nhiều ngoại lệ (có 13, mà thật ra là 22 khoản miễn trừ; tại sao lại tước mất cái quyền nộp thuế của các cụ lão thành theo 1.b của điều 5 chẳng hạn?), phân quá nhiều loại, nhiều bậc (tuy so với các nước phát triển thì có lẽ vẫn chưa phức tạp bằng).

Theo tôi, có lẽ nên qui định tất cả mọi thu nhập đều phải nộp thuế không trừ loại nào cả, và không có mức khởi điểm 4 hay 5 triệu để mà bàn cãi.

Trong năm năm đầu thực hiện luật thuế này chỉ nên có thuế suất duy nhất (thí dụ 3% hay 5%) và không đánh lũy tiến (người thu nhập nhiều đóng nhiều, công bằng hơn trường hợp không đóng, hay công bằng hơn trường hợp phức tạp mà có nhiều người lách).

Khấu trừ gia cảnh nên đơn giản hơn để khuyến khích người ta khai (thì cơ quan thuế mới có số liệu chính xác). Sau năm năm, khi hiểu biết của dân đã cao hơn, khi đã có số liệu tương đối chính xác thì mới bắt đầu cải tiến, hiệu chỉnh thuế (đánh lũy tiến, nhiều loại thuế suất...).

Theo ông Kenichiro Otake - nguyên tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Nhật Bản, Nhật Bản đã mất 55 năm mới có thể hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân và thành công trong việc khuyến khích người nộp thuế chủ động kê khai thuế. Họ cho rằng VN phải mất ít nhất 20 năm để hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân. Có lẽ ban đầu nên đi những bước đơn giản, ai cũng hiểu và tiến từ từ.

Theo Nguyễn Quang A
Báo Tuổi trẻ