Nhập siêu thép hơn 7 tỷ USD, thị trường chính vẫn là Trung Quốc

Theo báo cáo của Tổng cục Hải quan, năm 2016, Việt Nam đã nhập khẩu hơn 22 triệu tấn sắt thép các loại, trị giá gần 11 tỷ USD, tăng 18,4% về lượng và 7,2% về trị giá so với cùng kỳ năm trước.

Sắt thép các loại trong năm 2016 chủ yếu được nhập khẩu từ Trung Quốc với 10,85 triệu tấn, trị giá hơn 4,45 tỷ USD, tăng 14,25% về lượng và 7,1% về trị giá so với năm trước; Nhật Bản đạt gần 2,64 triệu tấn, trị giá gần 1,19 tỷ USD, tăng 2,2% về lượng và 6,4% về trị giá; Hàn Quốc đạt hơn 1,8 triệu tấn, trị giá gần 1,01 tỷ USD, tăng 3,16% về lượng và giảm 3,37% về trị giá.

Trong khi đó, kim ngạch thép xuất khẩu các loại chỉ ở mức 3,9 tỷ USD chủ yếu xuất khẩu sang các nước trong ASEAN, Mỹ. Việc xuất khẩu gặp nhiều khó khăn do “vấp” phải hàng chục vụ kiện phòng vệ thương mại.

Tại báo cáo của Trung tâm thông tin công nghiệp và thương mại (Bộ Công Thương) cũng cho biết, kim ngạch sắt thép nhập khẩu năm 2016 tăng so với năm 2015 do lượng nhập khẩu tăng trong khi giá nhập khẩu giảm.

Ngoài ra, báo cáo cũng cho biết, trong năm qua, diễn biến giá sắt thép nhập khẩu chủ yếu theo chiều tăng. Cụ thể, quý I/2016 giá giảm nhưng từ quý II/2016 giá đã tăng liên tục đến tháng 8/2016. Tháng cuối quý III/2016 và tháng đầu quý IV giá giảm không nhiều, sau đó trở lại chiều tăng từ tháng 11/2016.

Về nhóm hàng nhập khẩu đạt kim ngạch lớn nhất trong năm 2016, báo cáo chỉ ra là nhóm hàng HS 72.25 thép hợp kim, cán phẳng, rộng trên 600 mm, chiếm đén 26,8% tổng kim ngạch, tiếp đến là nhóm hàng HS 72.08 sắt hoặc thép không hợp kim cán phẳng rộng trên 600 mm, chưa phủ mạ hoặc tráng và nhóm HS 72.10 sắt hoặc thép không hợp kim cán phẳng rộng trên 600 mm đã phủ mạ hoặc tráng lần lượt chiếm tỷ trọng 16,2% và 13,4% tổng kim ngạch nhập khẩu.

Cụ thể, nhóm hàng sắt hoặc thép không hợp kim cán phẳng rộng trên 600 mm chưa phủ mạ hoặc tráng, trong quý I giá có biến động tăng giảm đan xen giữa các tháng song từ tháng 4 đến hết năm, giá của nhóm hàng này ở chiều tăng liên tiếp và mức biến động mạnh nhất là tháng 6-7 với mức tăng từ 7-8%.

Trong khi 2 nhóm còn lại, giá trong năm qua biến động đan xen, không có xu hướng tăng giảm rõ ràng. Tuy nhiên, tính đến cuối năm 2016, giá nhập khẩu 2 nhóm hàng này đã cao hơn hồi đầu năm.

Như vậy, tình hình nhập khẩu ngành thép năm 2016 tăng cao so với 2015 và đáng chú ý là đối với cả những mặt hàng chúng ta có dư khả năng sản xuất. Việt Nam đã nhập siêu các sản phẩm thép tới hơn 7 tỷ USD.

Trước đó, năm 2015, Việt Nam cũng đã nhập khẩu gần 19 triệu tấn thép thành phẩm và bán thành phẩm, tăng 23,42% so với năm 2014, với tổng kim nghạch nhập khẩu hơn 9 tỷ USD, trong khi kim ngạch xuất khẩu chỉ đạt khoảng dưới 2 tỷ USD.

Dự báo của Hiệp hội Thép Việt Nam, năm 2017 ngành thép Việt Nam tiếp tục gặp nhiều khó khăn do phụ thuộc lớn vào việc nhập khẩu nguyên liệu từ các nước đặc biệt là Trung Quốc.

Ông Nguyễn Văn Sưa, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thép cho biết, trước sức ép lớn từ bên ngoài, công cụ phòng vệ thương mại được áp dụng đối với ngành thép là chủ trương nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước.

Thực trạng nhập siêu của ngành thép theo đánh giá của Bộ Công Thương ngày càng trầm trọng, nhập siêu lớn cho nền kinh tế, ảnh hưởng tới ổn định kinh tế vĩ mô của đất nước. Ước tính của Bộ này cho biết, đến năm 2020 Việt Nam sẽ thiếu hụt 15 triệu tấn thép thô, đến 2025 thiếu hụt sẽ vượt mức 20 triệu tấn thép thô.

Hồi tháng 3/2016, Bộ Công Thương đã ra quyết định áp biện pháp tự vệ tạm thời đối với phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam với mức thuế tự vệ lần lượt là 15,4% đối với thép dài và 23,3% đối với phôi thép. Tuy nhiên, đối phó với mức thuế bị áp, thép ngoại đã “lách” bằng cách kê khai mặt hàng thép dây cuộn, một trong những sản phẩm thuộc đối tượng áp thuế tự vệ thương mại sang mã HS khác.

Hiệp hội Thép dẫn số liệu cho thấy, kim ngạch nhập khẩu mặt hàng thép thuộc mã hàng phải áp dụng thuế tự vệ 10 tháng đầu năm 2016 giảm, chỉ bằng 69,87% so với cùng kỳ và bằng 58,22% so với cả năm 2015. Trong khi, kim ngạch nhập khẩu mặt hàng thép thuộc mã hàng không chịu thuế tự vệ 10 tháng đầu năm 2016 tăng mạnh bằng 155,91% so với cùng kỳ và bằng 129,93% so với cả năm 2015.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho biết, khi thép nhập khẩu ồ ạt vào thị trường, Bộ Công Thương đã áp thuế tự vệ. “Việt Nam hướng xuất khẩu có thép nhưng thị trường nội địa, thép Trung Quốc lấn át rất lớn, biện pháp tự vệ do Bộ Công Thương đưa ra giới hạn trong thời gian nhất định. Và thậm chí thép ngoại tìm các lách thuế đòi hỏi các cơ quan đặc biệt cơ quan Hải quan cần kiểm tra chặt chẽ hơn”, ông Long nói.

Ngoài ra, ông Long cũng cho rằng, bên cạnh việc Bộ Công Thương đưa ra biện pháp phòng vệ thương mại, bản thân doanh nghiệp Việt Nam cũng cần nâng cao năng suất, chất lượng cạnh tranh với thép nhập khẩu.

Anh Thư