Khuất tất quanh việc tập đoàn mua hàng “quá đát”

Đây là nội dung đại diện TTCP phân minh cái khó của thanh tra trong việc xác định dấu hiệu tiêu cực, tham nhũng khi tiến hành thanh tra các tập đoàn, TCTy nhà nước. Tranh luận gay gắt đã “nổ” ra trong phiên thảo luận của UB Thường vụ QH về báo cáo công tác phòng chống tham nhũng năm 2012 chiều 18/9.

Chủ nhiệm UB Khoa học, công nghệ & môi trường Phan Xuân Dũng trích báo cáo của Thanh tra Chính phủ về công tác phòng chống tham nhũng, năm 2012, toàn ngành phát hiện vi phạm, kiến nghị thu hồi hơn 6.400 tỷ đồng, thực tế đã thu về được 141 tỷ. Tỷ lệ phát hiện và thu hồi như vậy chênh nhau tới 46 lần.

Ngay cả việc hoàn trả tài sản về chủ sở hữu cũng rất khó khăn. Thanh tra nhiều tập đoàn, TCty cho thấy trường hợp doanh nghiệp mang tiền góp vốn đầu tư bất động sản, chứng khoán trái quy định đến giờ phần nhiều mất luôn phần vốn đó, khó có chuyện được hoàn trả.

Ông Dũng “cáo buộc”, việc phát hiện sai phạm nhiều nhưng xử lý không bao nhiêu chính là điểm hạn chế, yếu kém trong công tác phòng chống tham nhũng nhưng không được nhìn nhận, đánh giá đúng mức. Ông Dũng quy kết lý do là cơ quan chức năng chưa kiên quyết, chưa làm đến nơi đến chốn, còn cả nể, còn dĩ hòa vi quý. Phải nhìn thẳng thực tế để tìm ra một giải pháp đột phá cải thiện tình hình.

Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu lại đặt vấn đề, tình hình tham nhũng vẫn được nhận định là nghiêm trọng, diễn biến phức tạp nhưng số lượng án được đưa ra điều tra, truy tố, xét xử rất ít. Báo cáo thẩm tra của UB Tư pháp thậm chí nêu rõ, có những vụ việc khi mới phát hiện xác định rất lớn, nghiêm trọng nhưng khi đưa ra xử thì “lớn chuyển thành bé”, “tội nặng chuyển thành nhẹ”. Ông Lưu yêu cầu giải trình vấn đề này.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ lý giải, số vụ việc được chuyển điều tra hình sự ít vì chuyển xử lý hành chính cũng tương đối. Cụ thể 49 vụ tham nhũng thanh tra phát hiện thời gian qua, có 27 vụ được chuyển điều tra hình sự, còn lại chuyển xử lý hành chính.

Ông Lượng cũng phân trần cái khó của thanh tra, ví dụ phát hiện sai phạm trong việc mua sắm tài sản nhưng để chứng minh yếu tố vụ lợi (dấu hiệu của tham nhũng) không đơn giản. Vẫn là chuyện thanh tra các tập đoàn, ông Lượng cho biết, thanh tra đã đặt câu hỏi tại sao các đơn vị này luôn nhắm mua tàu cũ, ụ nổi cũ, máy móc cũ mà không mua hàng mới.

“Đơn vị bị thanh tra trả lời là đồ mới rất đắt, Việt Nam chưa đủ điều kiện đầu tư  nhưng phải hiểu ngầm là mua cái cũ thì cơ quan chức năng rất khó định giá, ngược lại, người đi mua rất dễ… gửi giá. Nhưng chứng minh việc này rất khó” – ông Lượng giải thích.

Phó Chủ tịch QH “truy” tiếp: “Nói như vậy thì các số liệu sai phạm phát hiện có nên đưa vào báo cáo tham nhũng hay đây chỉ là sai phạm kinh tế vì đã nói tham nhũng thì nhất định phải rõ yếu tố vụ lợi. Thanh tra nói sai phạm hàng nghìn tỷ đồng nhưng có phải là tham nhũng không?”.

Phó Chủ tịch QH Huỳnh Ngọc Sơn “gật đầu” với lập luận này. Ông Sơn cho rằng, điểm yếu của báo cáo về công tác phòng chống tham nhũng là chưa tách được số liệu sai phạm và tham nhũng, chưa đánh giá được tỷ lệ tiêu cực với việc làm sai trong quá trình chí tiêu của đơn vị được thanh tra.

“Trường hợp Chủ tịch Vinashin Phạm Thanh Bình dù đã kết tội 20 năm tù nhưng tội danh cho thấy ông này không tham nhũng? Làm thế nào đánh giá thực chất, bản chất của tham nhũng, không thể tiếp tục mơ mơ hồ hồ như này” - ông Sơn bức xúc.

Tổng Thanh tra Chính phủ Huỳnh Phong Tranh lý giải, nội dung báo cáo có cả phần “phòng” và phần “chống”. Ông Tranh xin được tiếp thu để tách biệt rõ các số liệu trong báo cáo lần sau. Dẫn con số 30.000 tỷ đồng sai phạm của các tập đoàn được kết luận vừa qua, ông Tranh phân tích, do chưa phân tách rõ ràng, nhiều người vẫn hiểu nhầm toàn bộ khoản này là thất thoát, thực chất, nhiều khoản chỉ là sai quy trình, thủ tục, còn tài sản vẫn nguyên vẹn, không thiệt hại, mất mát gì.

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Ksor Phước lại nhận định, công tác phát hiện, đấu tranh chống tham nhũng hiện vẫn còn “sức ì quá cao”. 16 vụ án tham nhũng trọng điểm do Ban chỉ đạo TƯ trực tiếp theo dõi, đốc thúc thì có 2 vụ đã khởi tố trên dưới 2 năm. 2 vụ hiện tòa án đang thụ lý, quá trình xử lý cũng đã kéo dài hơn 2 năm. 2 vụ đang ở khâu chờ VKS truy tố thì có 1 vụ đã hơn 5 năm vẫn chưa xác định được hướng xử lý thế nào. 8 vụ do CQĐT đang xem xét thì có 2 vụ đã kéo dài hơn 4 năm, 1 vụ 3 năm 10 tháng… Ông Phước đặt dấu hỏi và kiến nghị Ban chỉ đạo cần xem có uẩn khuất gì sau đó.

Chủ nhiệm UB Kinh tế Nguyễn Văn Giàu kiến nghị, năm 2013 cần phải chọn ra một khâu đột phá trong hệ thống giải pháp chống tham nhũng để triển khai làm quyết liệt, triệt để. Ông Giàu đề xuất chọn vấn đề tăng cường trách nhiệm người đứng đầu. “Người đứng đầu” theo ông Giàu, trước hết là 22 bộ trưởng và 63 chủ tịch tỉnh. Chỉ cần bám chặt những “đầu mối” này, những người đứng đầu này nếu để xảy ra ở đơn vị mình phải nhận trách nhiệm, xin từ chức.

P.Thảo