Hàng triệu người Trung Quốc thành nạn nhân của tín dụng đen

Sau khi cầm sổ hưu, ông He Zhongkui sống dựa chủ yếu vào nguồn thu nhập ổn định từ một khoản cho vay mà ông được hứa trả lãi suất cao gấp 5 lần lãi ngân hàng. Nhưng giờ đây, người đàn ông 62 tuổi từng là một quan chức địa phương ở Ôn Châu này đã gia nhập hàng ngũ đông đảo các nạn nhân của hoạt động tín dụng đen ở Trung Quốc.

Theo hãng tin tài chính Bloomberg, cuộc sống của ông He giờ u ám đến nỗi ông phải cắt giảm tiền mua thức ăn và chỉ dám sử dụng một chiếc xe đạp cũ nát.

Một “người bạn” đã hứa trả cho ông He 2.400 Nhân dân tệ, tương đương 379 USD, mỗi tháng sau khi ông cho ông ta vay 1/3 trong số 600.000 Nhân dân tệ tiền tiết kiệm cả đời để người này đầu tư vào bất động sản. Nhưng sau đó, “người bạn” đột nhiên “mất tích”, cùng với số tiền cả gốc lẫn lãi của ông già tội nghiệp.

“Tôi gọi điện và cả đến tận nhà tìm nhưng không tìm được ông ta. Tôi đã ăn quả lừa”, ông He than thở.

Nền kinh tế Trung Quốc giảm tốc và thị trường bất động sản đi xuống của nước này đang khiến hàng triệu người có “dính” đến tín dụng đen trở nên khốn đốn. Tháng 7 vừa qua, giá nhà ở Trung Quốc đã giảm 16% so với cùng kỳ năm ngoái, đánh dấu tháng giảm thứ 5 liên tục. Nhiều người đã đi vay tiền của người thân, bạn bè, hứa trả lãi suất cao, để đầu tư vào nhà đất với hy vọng kiếm lời nhiều hơn, một phần để bỏ túi, phần khác để trả lãi. Tuy nhiên, sự đi xuống của nền kinh tế và thị trường địa ốc đã khiến cả người vay tiền kiểu này “chết dở”, mà cả người cho vay cũng “chết” theo.

Trước tình trạng này, Chính phủ Trung Quốc đang đối mặt áp lực phải kiểm soát hoạt động cho vay tư nhân, hay còn gọi là tín dụng đen, để ngăn chặn các vụ vỡ nợ hàng loạt có thể dẫn tới bất ổn xã hội.

Nhiều “con nợ” của phương thức tín dụng đen ở Trung Quốc giờ đã bỏ trốn, tự tử, hoặc ngang nhiên “trở mặt”, để lại phía sau vô số nạn nhân. Trong 6 tháng đầu năm nay, đã có hơn 58.000 vụ kiện liên quan tới tổng số tiền 28,4 tỷ Nhân dân tệ cho vay tín dụng đen ở tỉnh Triết Giang, nơi có thành phố Ôn Châu, tăng 27% so với cùng kỳ năm 2011 và là số vụ kiện nhiều nhất trong 5 năm. 1/5 số vụ kiện là ở Ông Châu, nơi chính quyền phải thành lập một tòa án đặc biệt để giải quyết.

Trên toàn quốc, các nạn nhân của tín dụng đen đã phát hơn 600.000 đơn kiện, với số tiền 110 tỷ Nhân dân tệ, trong năm ngoái, tăng 38% so với năm 2010. Trong 6 tháng đầu năm nay, số đơn kiện tăng 25%, lên mức 376.000 đơn kiện, theo số liệu từ Tòa án Tối cao Trung Quốc.

Ở Ôn Châu, một trung tâm xuất khẩu vốn được coi là thủ phủ của lĩnh vực kinh tế tư nhân ở Trung Quốc, khoảng 90% số hộ gia đình có tham gia hoạt động tín dụng đen. Hơn 100 cá nhân ở đây đã bỏ trốn, tự vẫn hoặc tuyên bố phá sản từ năm 2011 tới nay. Có ít nhất 800 nhà môi giới cho vay tín dụng đen đã phá sản, theo Tân hoa xã đưa tin hồi tháng 5.

Theo giới quan sát, Trung Quốc đang phải trả giá cho sự tăng trưởng không có kiểm soát của hoạt động tín dụng đen. Tháng 3 vừa qua, Bắc Kinh đã công bố một dự án thử nghiệm ở Ôn Châu nhằm nới lỏng hạn chế cho vay vốn ngân hàng đối với các doanh nghiệp nhỏ và giám sát hoạt động tín dụng đen.

Hãng nghiên cứu IHS Global Insight có trụ sở ở Boston, Mỹ, nhận định, lượng vốn vay giữa các cá nhân ở Trung Quốc có thể lên tới 1,3 nghìn tỷ Nhân dân tệ. Còn theo ngân hàng Pháp Societe General, thị trường tín dụng đen ở Trung Quốc - bao gồm cả cho vay giữa các cá nhân, các khoản vay ngoài bảng cân đối kế toán của các ngân hàng, và các khoản vay của các quỹ ủy thác - có thể lên tới 2,4 nghìn tỷ USD, tương đương 1/3 thị trường vốn vay chính thức ở nước này.

Cơn bão tín dụng đen thậm chí còn lan tới tận thành phố Bao Đầu ở tỉnh Nội Mông xa xôi của Trung Quốc. Tháng 6 vừa qua, báo chí nước này đưa tin, ông Wei Gang, chủ doanh nghiệp bất động sản lớn nhất ở Bao Đầu, treo cổ tự vẫn trong khách sạn sau khi vay nợ 700 triệu Nhân dân tệ, nhiều gấp đôi số tài sản mà ông kiểm soát. Wei đã hứa trả lãi suất trên 5% mỗi tháng. Phần lớn các nạn nhân của Wei là những người vay tiền từ người khác với lãi suất từ 2-3%/tháng.

Ở Erdos, địa phương cách Bao Đầu khoảng 150km về phía Nam, 80% các dự án xây dựng nhà ở đã bị ngưng lại sau khi giá nhà sụt một mạch còn 3.000 Nhân dân tệ/m2 từ mức kỷ lục 20.000 Nhân dân tệ/m2 trước đó. Nguồn vốn lớn nhất cho các dự án bất động sản ở đây là tín dụng đen, và khi số vụ vỡ nợ gia tăng trong năm nay, đi đâu cũng thấy người dân đòi tiền nhau.

Theo Bloomberg, có một số lý do khiến người Trung Quốc ham cho vay tiền theo kiểu tín dụng đen.

Thứ nhất là lãi suất tiền gửi ngân hàng ở nước này khá thấp. Tháng 6 vừa qua, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) đã cho phép các ngân hàng thương mại trả lãi suất tiền gửi cao hơn 1,1 lần so với lãi suất tiền gửi cơ bản 3%/năm để giữ chân khách hàng. Tuy nhiên, trong tháng 7 vừa qua, khách hàng cá nhân vẫn rút ròng 500,6 tỷ Nhân dân tệ tiền tiết kiệm khỏi hệ thống ngân hàng Trung Quốc, tương đương 0,6% tổng lượng tiền gửi.

Thứ hai, Trung Quốc là nước có tỷ lệ tiết kiệm cao, nhưng người dân lại có ít kênh đầu tư. Tỷ lệ tiết kiệm/GDP của Trung Quốc hiện là 50%, cao nhất trong số các nền kinh tế lớn, vượt xa mức 34% của Ấn Độ hay 12% của Mỹ. Trong khi đó, hai kênh đầu tư chính ở nước này là chứng khoán và bất động sản đều đang đi xuống. Từ đầu năm đến nay, chỉ số Shanghai Composite đã giảm 3,3%, sau khi giảm 14% trong năm 2010 và 22% trong năm 2011.

Bên cạnh đó, lương hưu ở Trung Quốc, trong nhiều trường hợp, không đủ để người hưởng có thể trang trải đủ chi tiêu hàng tháng.

Báo chí Trung Quốc đưa tin, gần đây nhất, hôm 3/9 vừa qua, một doanh nhân ở thành phố Ninh Ba đã tự vẫn trong một khách sạn. Kết quả điều tra ban đầu cho thấy, doanh nhân này đã kinh doanh tín dụng đen, vay nợ tới 27 triệu Nhân dân tệ và nợ lương nhân viên 2 triệu Nhân dân tệ. Ông này còn là chủ một công ty có doanh thu 6 triệu Nhân dân tệ mỗi năm, nhưng muốn kinh doanh tín dụng đen để giàu thêm.