Có nên đánh thuế tiêu thụ đặc biệt lên nước giải khát có ga?

Bộ Tài chính vừa đăng tải trên website của Bộ dự thảo Luật Sửa đổi Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt để lấy ý kiến rộng rãi. Theo bản dự thảo này, nước ngọt có ga không cồn sẽ bị đánh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) với mức thuế suất là 10%. Trong số các loại nước giải khát không cồn, chỉ có nước có ga bị đánh loại thuế này.

Nếu dự thảo này được thông qua thì nước ngọt có ga sẽ đồng hành cùng bia, rượu, ôtô, du thuyền và các dịch vụ xa xỉ như golf hay mát xa là những đối tượng truyền thống của thuế TTĐB.

Lý do chính mà cơ quan soạn thảo đưa ra khi đề xuất đánh thuế TTĐB lên nước ngọt có ga không cồn là: “nước ngọt có ga không cồn tác hại lớn đến sức khỏe người dùng như bệnh béo phì, tiểu đường, bệnh về tim mạch”.

Sau khi mặt hàng nước ngọt có ga được Bộ Tài chính dự kiến đưa vào đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đã có một số ý kiến trái chiều. Theo một doanh nghiệp nước giải khát tại Hà Nội (xin giấu tên): Lý do này chưa có cơ sở khoa học chắc chắn vì cho đến nay chưa có nghiên cứu hay báo cáo khoa học nào khẳng định rằng nước giải khát có ga không cồn có thể gây ra những loại bệnh này. Trong khi đó, không quá khó khăn để có thể tìm thấy các báo cáo khoa học đã công bố rộng rãi có quan điểm trái ngược với lời giải thích này.

Bởi theo Hiệp hội Khoa học Dinh dưỡng Hoa Kỳ (American Society of Nutrition Sciences), nước khoáng có ga có nồng độ natri (sodium) cao giúp cho việc giảm cholesterol và nguy cơ bị mắc các bệnh về tim mạch đối với phụ nữ.

Nước có ga đã được biết đến trong nhiều thế kỷ như là một loại đồ uống giúp điều trị các bệnh tiêu hóa. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Tiêu hoá và Gan của Châu Âu(European Journal of Gastroenterology & Hepatology) xác nhận rằng nước có ga làm giảm chứng khó tiêu và các triệu chứng táo bón.

Theo một lập luận khác thì, hiện cũng chưa có cơ sở khoa học nào chắc chắn về việc các chất phụ gia trong nước giải khát có ga có thể gây các bệnh như mỡ máu, tiểu đường, gút hay ung thư. Bộ Y tế gần đây đã công bố trên trang web của Cục An toàn Thực phẩm về việc chất tạo màu caramel trong một số sản phẩm nước có ga phổ biến là an toàn.

Trang web này dẫn thông tin từ Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm của Mỹ (FDA) cho hay, “không có bất kỳ sự nguy hiểm tức thời hay ngắn hạn nào đối với sức khỏe con người do hàm lượng 4-MEI có trong thực phẩm do sử dụng phẩm màu caramel”.

Trên thế giới, theo một số chuyên gia, cũng có một số nước đánh thuế TTĐB lên nước giải khát, nhưng họ không phân biệt nước có ga và nước không có ga. Ví dụ, Campuchia đánh thuế 10% lên tất cả các loại đồ uống mà không phân biệt nước có ga hay không có ga. Thái Lan cũng áp dụng loại thuế này, nhưng không phải chỉ với nước giải khát có gas mà trên một diện rộng hơn. Tuy nhiên, cũng phải nói thêm rằng việc đánh thuế này cũng đang gặp phải nhiều ý kiến trái chiều và hiện này rất nhiều quốc gia đang có xu hướng loại bỏ việc đánh thuế TTĐB đối với nước giải khát. Trong số những nước gần đây đã loại bỏ hoặc giảm loại thuế này có Ác - hen - ti - na, Đan Mạch, Dominica, Ai Cập, Ga na, Indonesia, Pakistan, Phi - líp - pin, Nam Phi, Zambia và một số bang của Mỹ.

Trong năm 2013, sau nhiều tháng xem xét và nghiên cứu việc liệu đánh thuế lên sản phẩm nước giải khát có ga có giúp cho chính phủ đạt được những mục tiêu về y tế và ngân sách hay không, chính phủ Indonesia đã quyết định không đánh thuế TTĐB lên sản phẩm này. Hay như tại Bỉ, cũng đã có quyết định tương tự sau nhiều tháng nghiên cứu về ảnh hưởng của việc áp loại thuế này lên nước giải khát có ga. Với quyết định này, Bỉ đã trở thành một trong những nước ở châu Âu gần đây nhất đã quay lưng với việc đánh thuế lên nước giải khát vì những lý do liên quan đến sức khoẻ.

Theo một chuyên gia trong lĩnh vực đồ uống, nếu việc bổ sung nước ngọt có ga không cồn vào Luật Sửa đổi Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt được thông qua thì đối tượng ảnh hưởng nhất sẽ là người tiêu dùng. Khi đó, người tiêu dùng sẽ phải trả thêm 10% giá trị trên mỗi chai nước giải khát có ga mà họ uống, bao gồm cả các loại nước khoáng có ga. Ngoài ra, các nhà sản xuất, phân phối và cung cấp, các nhà bán lẻ tham gia vào quá trình sản xuất và phân phối các loại nước giải khát này cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Liệu mục tiêu kiềm chế lạm phát của chính phủ có được đảm bảo không khi giá thành của những mặt hàng thông dụng và thiết yếu như nước giải khát với số lượng tiêu thụ hàng triệu chai mỗi năm sẽ bị tăng lên?