Chênh lệch tỷ giá chợ đen và ngân hàng đã từng lên 1.800 VND/1 USD

Chính sách tỷ giá: Bám sát thị trường, ngày càng “chủ động”

Giai đoạn trước năm 2011 nền kinh tế của Việt Nam gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng tiêu cực của khủng hoảng tài chính quốc tế, tăng trưởng kinh tế suy giảm, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn, nợ xấu tăng, áp lực lạm phát tăng cao, thanh khoản hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) suy giảm, thị trường vàng bất ổn gây tác động xấu lên thị trường ngoại hối. Tỷ giá biến động rất phức tạp, chênh lệch thị trường chợ đen và thị trường chính thức lên đến 1.500 VND, thậm chí 1.800 VND vào những thời điểm nóng, tỷ lệ phần trăm rất cao. Kỳ vọng tăng giá USD và tâm lý găm giữ ngoại tệ gia tăng, làm ảnh hưởng đến giá trị đồng nội tệ.

Trước tình hình đó, thực hiện Nghị quyết của Chính phủ, từ năm 2011, NHNN đã tập trung triển khai các giải pháp kiềm chế lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Chính sách tỷ giá và ngoại hối đã bắt đầu được điều hành một cách chủ động. Ngay trong năm 2011, NHNN đã chủ động tăng tỷ giá bình quân liên ngân hàng 9,3% và thu hẹp biên độ giao dịch tỷ giá xuống +1%, đồng thời lãi suất được chủ động điều chỉnh linh hoạt, liên tục đảm bảo sự chênh lệch giữa lãi suất VND và lãi suất USD, nâng cao sức hấp dẫn của VND, khuyến khích doanh nghiệp và người dân bán ngoại tệ chuyển sang nắm giữ VNĐ.

Tiếp theo, ngay từ đầu mỗi năm, NHNN chủ động công bố về mục tiêu điều hành tỷ giá trong năm để định hướng thị trường; đồng thời, thực hiện đồng bộ các biện pháp nhằm ổn định tỷ giá và thị trường ngoại tệ, hạn chế tình trạng đầu cơ, găm giữ ngoại tệ trên thị trường. Từ quý IV/2011, để kiểm soát kỳ vọng, góp phần ổn định tỷ giá, NHNN thường xuyên chủ động đưa ra các cam kết về việc duy trì ổn định tỷ giá trong trong từng thời kỳ với mức biến động 1% giai đoạn cuối năm 2011 và 1 - 2%/năm cho các năm từ 2012 – 2015. Tuy có giai đoạn thị trường đã diễn ra những biến động, nhưng những biến động đó đã được NHNN dự báo và vẫn nằm trong kế hoạch mà cơ quan này đã chủ động đề ra ngay từ đầu năm 2013, đó là ổn định tỷ giá trong biên độ tăng không quá 2-3%.

Chính sách điều hành tỷ giá thời gian qua được xem là điểm sáng trong việc giữ vững ổn định thị trường ngoại hối của NHNN. Sự chênh lệch tỷ giá giữa thị trường chợ đen và thị trường chính thức dần dần được thu hẹp. Nhu cầu ngoại tệ hợp lý, hợp pháp của doanh nghiệp và cá nhân được đáp ứng do các nguồn ngoại tệ được tập trung vào các TCTD. Với chính sách chống đô la hóa của NHNN trong việc giảm lãi suất tiền gửi đô la Mỹ về mức 0% đối với các tổ chức và cá nhân, sẽ góp phần thay đổi thói quen và tâm lý nắm giữ đồng đô la Mỹ của người dân Việt Nam. Qua đó, vị thế của VND được đảm bảo, niềm tin của giới đầu tư nước ngoài cũng như trong nước tăng lên đáng kể.

Hiện nay, khi mà thị trường ngoại hối quốc tế đã có nhiều thay đổi như việc Trung Quốc phá giá đồng NDT, Fed tăng lãi suất… và còn không ít những biến động khó lường đoán hơn. Đặc biệt, trong báo cáo của HSBC mới đây cũng nhận định: “việc Trung Quốc thay đổi cơ chế điều hành tỷ giá, việc Fed tăng lãi suất đã làm thay đổi cuộc chơi với các NHTW các nước”. Nếu luật chơi đã thay đổi, thì tất yếu chúng ta cũng phải có phương thức điều hành thích ứng.

Ngoài ra, với sự hội nhập ngày càng sâu rộng, chính sách tiền tệ, đặc biệt là việc điều hành tỷ giá càng cần phải linh hoạt và mang tính "thị trường hơn". Trước tình hình đó, NHNN cũng đã chủ động thay đổi cách thức điều hành tỷ giá với cơ chế điều hành tỷ giá trung tâm. Theo đó, tỷ giá trung tâm sẽ được NHNN công bố hàng ngày, có điều chỉnh tăng, giảm và giá niêm yết của các TCTD vẫn theo biên độ dao động +/-3%. Tỷ giá trung tâm do NHNN công bố hàng ngày sẽ được điều chỉnh tăng giảm dựa trên 3 cơ số tham chiếu, đó là: diễn biến tỷ giá bình quân trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng; diễn biến đồng tiền của các nước có quan hệ thương mại và đầu tư lớn đối với Việt Nam; các cân đối vĩ mô, tiền tệ và mục tiêu chính sách tiền tệ.

Theo đánh giá của giới chuyên gia, thay đổi cách thức điều hành tỷ giá này thể hiện bước đi rất chủ động, nắm bắt thực tiễn thị trường để thực hiện chủ trương xuyên suốt của NHNN là ổn định thị trường ngoại tệ, nâng cao vị thế của VNĐ, giảm tình trạng đô la hóa theo hướng chuyển dần quan hệ huy động - cho vay bằng ngoại tệ sang quan hệ mua-bán ngoại tệ.

VND khá ổn định, cho dù các đồng tiền châu Á khác giảm giá

Diễn biến gần đây kể từ khi NHNN thực hiện điều hành tỷ giá trung tâm cho thấy, trong khi đồng nhân dân tệ đã mất giá thêm 5% kể từ tháng 8/2015; thị trường chứng khoán Trung Quốc đã phải tự ngắt khi cổ phiếu đồng loạt lao dốc; giá dầu thô ngay lập tức giảm về mức kỷ lục sau 12 năm, chỉ còn dưới 31 USD/ 1 thùng; các thị trường chứng khoán lớn trên thế giới đồng loạt giảm điểm mạnh; đồng tiền của các nước mới nổi cũng giảm như đồng Won Hàn Quốc giảm 2,8%; đôla Singapore giảm 1,6%; đôla Đài Loan giảm 0,97%; đồng Bath Thái Lan giảm 0,44%; vậy nhưng, tỷ giá trong nước lại ít biến động. Tỷ giá trung tâm được điều chỉnh có tăng có giảm hàng ngày, tỷ giá giao dịch của các NHTM lại có xu hướng thấp hơn mặt bằng giá cuối năm 2015 và ổn định trong khoảng từ 22.465 - 22.500 VND/USD.

Do đó, cách thức điều hành tỷ giá mới của NHNN được nhiều chuyên gia đánh giá là "vừa chủ động hơn và vẫn dẫn dắt thị trường". Đánh giá trên tờ báo Nikkei cũng cho biết "cho đến nay, cơ chế điều hành tỷ giá mới của NHNN dường như đã thành công. VND vẫn còn khá ổn định, cho dù các đồng tiền Châu Á khác giảm giá".

Tư duy chính sách về vấn đề này được dựa trên quy luật khách quan: Bám sát thị trường là bám sát thực tiễn. Thực tiễn biến đổi thì chính sách phải biến đổi theo. Đó là con đường luôn nắm thế chủ động! Rõ ràng, với những bước đi chủ động trong việc kiểm soát và dẫn dắt thị trường, NHNN ngày càng thể hiện rõ vai trò, khả năng quản lý và điều hành linh hoạt, hiệu quả các chính sách tiền tệ.

Mỹ Hương