Bí mật giúp Indonesia phát triển kinh tế thần kỳ

Kỷ nguyên tăng trưởng "thần kỳ"

Tổng thống Indonesia Joko Widodo đã chứng kiến một kỷ nguyên tăng trưởng mạnh mẽ và phát triển nhanh chóng của Indonesia. Trong một cuộc phỏng vấn, ông còn tiết lộ những tham vọng lớn hơn.

Ông Joko Widodo là kiểu người hành động. Dưới cái nóng 38 độ C, ông Jokowi lao vào một lịch trình dày đặc các buổi lễ "động thổ" 1 sân bay, 1 trường học, 2 bệnh viện, 1 khách sạn và trung tâm mua sắm, cũng như trụ sở mới của Ngân hàng Trung ương Indonesia.

Kể từ chiến thắng đầu tiên của ông trong cuộc bầu cử diễn ra vào năm 2014, ngoại trừ thời kỳ đại dịch, GDP của Indonesia đã tăng trưởng đều đặn khoảng 5% mỗi năm.

"Sự kết hợp giữa thị trường nội địa và tài nguyên thiên nhiên của Indonesia tốt đến mức nếu chúng tôi có được nguồn nhân lực và nền giáo dục phù hợp, tôi tin rằng sẽ khó có quốc gia nào cạnh tranh được với chúng tôi", ông Nadiem Makarim, Bộ Giáo dục, Văn hóa, Nghiên cứu và Công nghệ Indonesia, chia sẻ với Financial Times.

Hai mục tiêu quan trọng trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông Widodo chính là cơ sở hạ tầng và niken. Khi ông nhậm chức, nhu cầu về hàng hóa phong phú của Indonesia đã giảm sút do suy thoái toàn cầu, cơ sở hạ tầng của nước này thiếu vốn và sự hào hứng của các nhà đầu tư quốc tế đối với Indonesia cũng yếu đi.

Nhiệm kỳ thứ hai của ông, bắt đầu từ năm 2019, mới là thời điểm chứng kiến những chính sách kinh tế tham vọng nhất, đặc biệt là việc tạo ra chuỗi cung ứng xe điện và pin của Indonesia.

Bằng cách cấm xuất khẩu quặng niken vào năm 2020, ông Widodo đã buộc các công ty nước ngoài phải xây dựng thêm các nhà máy ở địa phương nếu họ muốn tiếp cận trữ lượng niken dồi dào của Indonesia. Những nhà máy này không chỉ để tinh chế niken mà còn kéo thêm nhiều công ty xây dựng thêm chuỗi cung ứng của họ tại quốc gia này.

Những tham vọng khổng lồ

Ông Joko Widodo, Tổng thống Indonesia đã tái tạo nền kinh tế Indonesia để biến nước này trở thành một trong những thị trường đầu tư hấp dẫn nhất thế giới, nhờ vào sự bùng nổ nhu cầu về công nghệ năng lượng xanh.

Ông đã tận dụng trữ lượng niken dồi dào và lớn nhất thế giới của nước này để nâng cấp ngành chế biến khoáng sản trong nước và thu hút đầu tư nước ngoài. Đồng thời việc này cũng góp phần phá vỡ tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lai kéo dài của Indonesia.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi vẫn chưa hoàn tất khi vị chính trị gia này đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đưa Indonesia trở thành 1 trong 5 nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2045.

Mặc dù tốc độ tăng trưởng trung bình dưới nhiệm kỳ của ông Widodo chậm hơn so với thập kỷ trước, chỉ đạt 5%/năm, nhưng các nhà kinh tế học cho rằng chính sự ổn định này đã củng cố niềm tin của nhà đầu tư và người tiêu dùng.

Ông Henry Wibowo, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu và chiến lược quốc gia Indonesia tại JPMorgan, cho biết GDP bình quân đầu người của nước này đã tăng và gần đạt mức 5.000 USD. Số liệu có thể thúc đẩy tầng lớp trung lưu và kích hoạt làn sóng chi tiêu của người dân.

"Đó là động lực tăng trưởng quan trọng và nó sẽ tạo ra nhiều lĩnh vực mới", ông Wibowo chia sẻ với Financial Times.

Tuy nhiên, một số nhà kinh tế học lại cho rằng Indonesia nên tăng trưởng với tốc độ nhanh hơn để đạt được mục tiêu của mình.

Ông Chatib Basri, cựu Bộ trưởng Tài chính Indonesia, cho rằng nền kinh tế cần tăng trưởng với tốc độ 6-7% cho đến năm 2050 để tránh bị mắc kẹt trong nhóm các nước thu nhập trung bình.

Một động lực tăng trưởng của Indonesia quan trọng chính là trữ lượng niken, một thành phần quan trọng của pin xe điện (EV). Ông Widodo đã cấm xuất khẩu quặng niken vào năm 2019, một phần trong chiến lược phát triển chuỗi cung ứng EV trong nước.

Động thái này đã tiếp thêm động lực cho ngành kim loại và khai khoáng bằng cách buộc các hãng tinh chế và sản xuất pin phải thành lập các nhà máy trên lãnh thổ Indonesia.

Đồng thời, động thái này cũng làm tăng giá trị xuất khẩu niken. Dữ liệu hải quan cho thấy xuất khẩu niken của Indonesia đã tăng từ 1,4 tỷ USD năm 2014 lên gần 22 tỷ USD vào năm 2022.

Ông Widodo cũng đưa ra các biện pháp kiểm soát xuất khẩu tương tự đối với bauxite, loại quặng dùng để sản xuất nhôm. Chính phủ nước này cũng có kế hoạch mở rộng kiểm soát xuất khẩu đồng trong năm nay.

"Việc thúc đẩy sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn đã mở rộng cơ sở xuất khẩu sản xuất và tăng thêm khả năng phục hồi cho cán cân tài khoản vãng lai của Indonesia", ông Kai Wei Ang, chuyên gia kinh tế ASEAN tại công ty chứng khoán BofA Securities, chia sẻ với Financial Times.

Liệu Indonesia có thể trở thành một cường quốc kinh tế?

Vốn FDI đã đổ mạnh vào Indonesia kể từ khi lệnh cấm xuất khẩu niken có hiệu lực. Trong đó các công ty như Ford, Huyndai, tập đoàn kim loại Trung Quốc Tsingshan Holdings, BYD... cam kết đầu tư hàng tỷ USD cho nước này.

Trong năm 2023, đầu tư vào Indonesia tăng trưởng 3,7%, đạt mức cao nhất mọi thời đại là 47,3 tỷ USD, sau khi tăng 46,6% vào năm 2022. Khoảng 1/3 vốn FDI, chủ yếu từ Trung Quốc, đổ vào các ngành công nghiệp khai thác mỏ và kim loại của Indonesia.

Douglas Ramage, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Bower Group Asia, cho biết các nhà đầu tư đã nhận ra những cải cách đáng kể trong môi trường đầu tư.

Chính quyền của Tổng thống Widodo đầu tư cho cơ sở hạ tầng nhiều hơn so với bất kỳ chính quyền tiền nhiệm nào, xây dựng mạng lưới đường bộ, đường sắt, đập và cảng trên khắp 17.500 hòn đảo. 

"Cơ sở hạ tầng vẫn là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ", Lavanya Venkateswaran, nhà kinh tế cấp cao về Đông Nam Á tại ngân hàng OCBC cho biết. "Cải thiện khả năng kết nối thông qua mạng lưới đường bộ, đường sắt và sân bay lớn hơn cũng như việc sử dụng nhiều hơn các mạng lưới này sẽ giúp giảm chi phí logistics và phân phối".

Đầu tư cho cơ sở hạ tầng đã góp phần tăng trưởng kinh tế và thu hút đầu tư. Bên cạnh đó, nó cũng khiến các công ty nhà nước phải gánh những khoản nợ khổng lồ và trở thành một gánh nặng mà người kế nhiệm ông Widodo sẽ phải giải quyết.

"Việc chuyển đổi tài khoản vãng lai là một câu chuyện vĩ mô rất quan trọng đối với Indonesia trong những thập kỷ tới vì nó sẽ giúp duy trì sự ổn định tiền tệ và giúp quốc gia này nổi bật so với hầu hết các thị trường mới nổi", ông Wibowo từng phát biểu.

Evan Laksmana, thành viên cấp cao tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) tại Singapore, cho biết ông Widodo đã thực hiện được những lời hứa quan trọng về cơ sở hạ tầng và thương mại.

Tuy nhiên, ông cho rằng để thu hút thêm đầu tư quốc tế, Indonesia cần phải làm nhiều hơn nữa để đảm bảo quyền lợi trong kinh doanh và thực hiện cải cách trong bộ máy quản lý.

"Rất nhiều chuyên gia và nhà kinh tế tin rằng Indonesia có thể và nên tăng trưởng ở mức hơn 5%, nhưng tôi không chắc nước này có thể lọt vào top 5 nền kinh tế hàng đầu vào năm 2045", ông nói.