Abenomics, di sản kinh tế của cố Thủ tướng Abe nhằm phục hồi Nhật Bản

Abe Shinzo là Thủ tướng tại nhiệm lâu nhất Nhật Bản. Năm 2012, sau khi nhậm chức, ông đã công bố nhóm chính sách kinh tế Abenomics với 3 "mũi tên" nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng lương: chính sách tiền tệ nới lỏng, kích thích tài khóa và cải cách cơ cấu kinh tế.

Với 2 mũi tên đầu tiên, ông Abe đã chủ trì việc điều hành lãi suất cực thấp và nới lỏng định lượng cùng với hàng chục tỷ USD chi tiêu cho cơ sở hạ tầng mới và phân phối tiền mặt.

Kế hoạch cải cách của chính sách Abenomics nhằm thúc đẩy năng suất bằng cách cắt giảm thuế doanh nghiệp cũng như mở rộng lực lượng lao động đang già đi nhanh chóng của Nhật Bản bằng cách khuyến khích phụ nữ, người cao tuổi và người nhập cư tham gia vào các hoạt động kinh tế.

Trong một bài phát biểu năm 2016 về tầm nhìn kinh tế của mình, ông Abe nói: "Chúng ta nên nhìn về tương lai, thay vì lo lắng về hiện tại. Nhật Bản có thể đang già đi. Dân số Nhật Bản có thể ít đi. Nhưng, đây là những ưu đãi dành cho chúng ta".

Chính sách của ông Abe được cho là chỉ thành công một phần trong việc xoay chuyển nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Trong suốt nhiệm kỳ của ông, tăng trưởng kinh tế Nhật Bản đã vượt qua giai đoạn ảm đạm của những năm 1990 và 2000, xuất khẩu tăng và tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ.

Trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2017, Nhật Bản đã ghi nhận 8 quý tăng trưởng dương liên tiếp - chuỗi dài nhất trong gần 30 năm qua. Tuy nhiên, so với những thập kỷ phát triển rầm rộ sau Thế chiến II và hiệu suất của nhiều nước cùng ngành, nền kinh tế Nhật Bản không gây được ấn tượng mạnh.

Theo phân tích của nhà kinh tế Kaya Keiichi, trong suốt gần 8 năm ông Abe làm Thủ tướng (không bao gồm năm 2020, khi Covid-19 làm trật đường ray nền kinh tế), tăng trưởng GDP thực tế chỉ đạt trung bình 0,9%.

Mục tiêu đầy tham vọng của ông Abe là tăng GDP danh nghĩa lên 600.000 tỷ yên vào năm 2020 chưa bao giờ thành hiện thực. Hơn nữa, lạm phát và tăng trưởng tiền lương cũng không như mong đợi, gây cản trở cho những thành tựu kinh tế đã đạt được.

"Các chính sách của chính phủ có thể tạo ra môi trường để các bên tham gia thị trường cải cách và đổi mới ở một mức độ nào đó. Tuy nhiên, để thực sự tăng năng suất lao động và tăng cường đầu tư vào công nghệ đổi mới của các doanh nghiệp, các hộ gia đình và doanh nghiệp cần nỗ lực hơn nữa để tự lực cánh sinh", Min Joo Kang, chuyên gia kinh tế cao cấp về Hàn Quốc và Nhật Bản tại ING, nói với Al Jazeera.

Vị chuyên gia cho rằng: "Về mặt này, sự cải thiện của nền kinh tế thực đã bị hạn chế. Tuy nhiên, tôi nghĩ nó đã thành công một nửa ở chỗ nó đã bảo vệ nền kinh tế Nhật Bản khỏi một đợt suy thoái mạnh".

Còn theo ông Jeffrey Halley, nhà phân tích thị trường cấp cao về châu Á - Thái Bình Dương tại OANDA, chính sách kinh tế Abenomics đã tạo ra "các kết quả khác nhau".

"Việc thiếu quyết tâm thực hiện mũi tên thứ ba trong chính sách cải cách kinh tế và thương mại khi Nhật Bản rơi vào thế cố thủ đồng nghĩa với việc những mũi tên khác chỉ thực sự có hiệu quả trong những năm 2010", ông Halley nói với Al Jazeera.

"Không có lạm phát, nợ chính phủ cao hơn, các rào cản thương mại và quản trị doanh nghiệp của Nhật Bản vẫn khó giải quyết. Việc thiếu phát triển không phải là do ông Abe đã sai lầm về mặt chiến lược, mà là do ông đã không vượt qua được các lợi ích nội địa cố hữu và sức ì của chính phủ để nắm bắt và thực hiện đầy đủ tất cả các mũi tên", ông nói.