Vụ Trường ĐH tự phong giáo sư: Cần tiếng nói của cơ quan nhà nước!

Trao đổi với PV Dân trí, về việc trường ĐH Tôn Đức Thắng, GS.TSKH Vũ Minh Giang – Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo - ĐH Quốc gia HN, Chủ tịch Hội đồng chức danh GS ngành các khoa học lịch sử cho biết, qua theo dõi rất nhiều ý kiến trên diễn đàn báo chí, tôi thấy, đề xuất và ý tưởng của trường ĐH Tôn Đức Thắng đâu có sai, nhưng trường làm chưa đúng, chưa đủ. Chúng ta phải căn cứ vào những quy định hiện hành của pháp luật, trường làm gì thì làm cũng phải dựa trên những văn bản Nhà nước đã ban hành.

Hiện nay, việc phong hàm chức danh GS,PGS do Thủ tướng quy định, trường muốn làm khác đi nhưng lại “biện minh” thế giới làm được thì chúng ta cũng làm được. Nhưng thực tế nhiều cái thế giới làm được chúng ta có làm được đâu. Việc trường ĐH Tôn Đức Thắng tự thực hiện việc xét phong GS,PGS chưa đầy đủ về cơ sở pháp lý. Tôi biết trường ĐH Tôn Đức Thắng có đề án thí điểm nhân sự, nhưng trong đó không có nội dung được phong hàm chức danh GS, PGS.

GS.TSKH Vũ Minh Giang

Không nên hiểu tự chủ là muốn làm gì thì làm.

Lãnh đạo trường ĐH Tôn Đức Thắng lý giải rằng, chức danh GS, PGS mà trường bổ nhiệm không phải GS,PGS theo nghĩa học hàm mà Hội đồng chức danh Giáo sư Nhà nước công nhận. Để được bổ nhiệm chức danh này thì ứng viên sẽ được một nhóm chuyên gia thẩm định, đánh giá gồm GS trong và ngoài nước. Từ ý kiến thẩm định của chuyên gia, Hội đồng xét duyệt tiêu chuẩn và bổ nhiệm của trường sẽ phân tích, kết luận để ra quyết định bổ nhiệm…. Ông nghĩ sao?

Nếu nói GS là danh từ chỉ người dạy, ngày xưa dạy phổ thông cũng gọi là GS để đánh lập lờ việc mình tự phong chức danh là không ổn, thậm chí lộn xộn, như thế sao không gọi là “sinh viên mầm non”.

GS, PGS ở Việt Nam lâu nay vẫn được coi là danh hiệu cao quý, còn tôi cho đó là một chức vụ khoa học, hiện đang có hệ thống pháp lý do Thủ tướng quyết định để không nhầm lẫn. Với các trường đại học mới, non nớt, đội ngũ đang xây dựng, nếu trường nào cũng sở hữu từ “giáo sư” thì sẽ không đúng với thực tế hiện nay, không nên phá rào, phá lệ với những dẫn chứng chưa thuyết phục

Hiện xét GS,PGS phải qua ba cấp: cơ sở, ngành và nhà nước. Ở cấp cơ sở, không phải tất cả những người tham gia Hội đồng xét đều biết chuyên môn ngành ứng viên xét GS,PGS, nên phải có một hội đồng ngành đại diện đánh giá. Công đoạn ấy rất cần để đánh giá chất lượng các nhà khoa học. Trên thực tế hiện nay, các hội đồng ngành làm rất chặt chẽ, nếu không làm chặt chẽ thì sẽ bị chất vấn rất nhiều.

Trong tương lai dù có áp dụng hình thức xét phong này thì vẫn cần phải có một hội đồng để thẩm định về chuyên môn nếu không sẽ hỗn độn việc phong.

Nếu thực hiện như trường ĐH Tôn Đức Thắng nêu (tức là lúc đó không có hội đồng ngành nữa) thì sẽ đến một ngày nào đó, chúng ta sẽ có rất nhiều GS, PGS.

Nếu một số trường ĐH nào đó được Chính phủ cho phép tự xét phong GS,PGS , như vậy sẽ có 2 hệ thống song song phong GS,PGS (GS do trường phong và GS do HĐCDGSNN phong), ông nghĩ thế nào?

Nếu thực hiện thí điểm là song song đấy thôi. Trước hết, phải làm thí điểm đàng hoàng, cho một số cơ sở giáo dục có chất lượng cao, đội ngũ giảng viên đông đảo. Còn trường ĐH Tôn Đức Thắng là tự chủ nhân sự, chứ không phải là tự chủ phong GS, PGS. Cũng không nên hiểu tự chủ là muốn làm gì thì làm.

Thưa giáo sư, nếu cho thí điểm, vậy chức danh GS,PGS sẽ bình đẳng?

Nếu như cơ sở giáo dục đào tạo có chất lượng cao, thì phải có được cam kết tiêu chuẩn, chế độ ngang như GS, PGS do HĐCDGSNN phong, thì mới có giá trị. Trường được tự chủ là cứ phong, rồi đòi hỏi mọi người công nhận là không được. Anh phải có đề án. Phải chứng minh rõ đủ sức làm như HĐCDGSNN, phải được thẩm định và Nhà nước cho phép. Nhưng tôi biết trường chất lượng cao họ chưa muốn làm như thế, vì chưa có sự cam kết là việc phong của họ ngang bằng với GS do HDCDGSNN phong.

Ở đây, nên nhớ bộ tiêu chí xét GS,PGS không quan trọng bằng sự công nhận của giới học thuật và xã hội.

Giáo dục đại học chưa xếp hạng, chưa phân tầng chất lượng, nên không thể đặt vấn đề cho trường ĐH tự phong GS gắn với tên trường ĐH . Quan điểm của ông như thế nào?

Xếp hạng, phân tầng giáo dục lại là một câu chuyện khác. Phân tầng lại là một thuộc tính của giáo dục đại học vì giáo dục đại học là nơi cung ứng nhân lực chất lượng cao cho xã hội, xã hội lại cần nhiều trình độ khác nhau, nên không có trình độ nhất loạt cho tất cả các trường ĐH.

Một thời kỳ chúng ta cứ cổ súy trường chất lượng cao, nhưng nhu cầu xã hội có những nơi cần chất lượng rất cao, có nơi lại rất vừa phải. Có nơi cần kế toán cho tập đoàn, có nơi cần kế toán cho doanh nghiệp gia đình dăm ba chục công nhân. Các cơ sở giáo dục cung cấp nhân lực trình độ khác nhau tạo ra sự phân tầng tự nhiên.

Còn xếp hạng là một chứng chỉ “sức khỏe” của các tổ chức kiểm định độc lập. Ta hay đồng nhất xếp hạng với phân tầng, nguy hiểm hơn nó thuộc cơ quan nhà nước đứng ra.

Vậy liên quan gì đến câu chuyện chúng ta đang nói: GS, PGS là những người thầy mà uy tín của họ gắn với uy tín, thương hiệu của các trường.

Thứ hai, mặt bằng chất lượng các trường đại học của chúng ta còn thấp, nhất là những trường đại học mới thành lập mấy năm trở lại đây. Đội ngũ giảng viên đang chia sẻ với nhau, nhiều trường lập ra còn mượn danh, còn đi thuê cán bộ chứ giáo viên cơ hữu có đâu.

Những trường đó mà đứng ra phong giáo sư sẽ gặp khó khăn, chắc chắn chất lượng sẽ bị ảnh hưởng. Thương hiệu uy tín của trường đó sẽ tạo ra hình ảnh không đẹp cho GS,PGS ở trường đó.

Cho nên ta mới giao quyền bổ nhiệm cho trường trên cơ sở đã có nơi xác định rằng trình độ ấy là ngang trình độ GS,PGS của ngành đó. Trường chỉ bổ nhiệm vào vị trí làm việc chứ trường không làm việc xét GS,PGS, vì trường chưa đủ khả năng để đánh giá trình độ của GS,PGS.

Sẽ xảy ra hiện tượng trường đua nhau số lượng GS,PGS

GS Ngô Bảo Châu cho rằng, Việt Nam đang đánh đồng khái niệm GS, PGS, còn ông ?

Đúng! Việt Nam đang có sự đánh đồng khái niệm này tức là, cái hiện nay ta đang làm xuất phát từ thực tế nhưng còn xa nữa mới tới tự chủ hoàn toàn của cơ sở GD ĐH; chất lượng đội ngũ GV của các cơ sở không đồng đều, số cán bộ có chất lượng cao không nhiều.

Trường mà hiệu trưởng là tiến sĩ ở Việt Nam rất nhiều vì luật cho phép. Với trường ĐH mà hiệu trưởng là tiến sĩ nhưng số GS,PGS lác đác như thế ngồi phong với nhau thì chất lượng không cao. Nếu thực hiện bây giờ, thời gian sau chúng ta có hiện tượng trường nào cũng đua nhau về số lượng GS,PGS.

Chúng ta nhớ Nghị Quyết TƯ 6 về Đổi mới căn bản toàn diện GD-ĐT vừa rồi có nhận định về một trong những nguyên nhân chất lượng kém đó là chạy theo hư danh. Trường nào cũng chạy theo số lượng GS,PGS lúc đó không ai kiểm soát được nữa. Chỉ một thời gian sau, đội ngũ GS,PGS của Việt Nam dưới danh nghĩa tự chủ sẽ thành một thứ hỗn loạn.

Tôi cho rằng đã đến lúc cơ quan nhà nước phải vào cuộc, ít ra muốn phát triển mạnh mẽ đội ngũ GS,PGS phải có sự thống nhất. Sự thống nhất ấy là căn cứ vào các văn bản pháp quy chứ bàn về lý thì cứ thảo luận.

Theo GS, cơ quan nhà nước giải quyết việc ĐH tự phong GS, PGS như thế nào?

Các cơ quan Nhà nước như Chính phủ, Bộ GD-ĐT, HĐ CDGSNN phải đứng ra phân định đúng sai. Cần phải lên tiếng yêu cầu các cơ sở đào tạo trong tình hình hiện nay thực hiện đúng văn bản quy phạm của Nhà nước, cụ thể là Quyết định 174 và Quyết định 20 do Thủ tướng Chính phủ ký. Khi nào trường chứng minh Quyết định 174 sai thì chúng ta bàn tiếp.

Tôi cho rằng trường ĐH Tôn Đức Thắng đang làm sai luật cần điều chỉnh lại ngay và không được phép tổ chức hội đồng tự phong GS,PGS như thế rất lộn xộn.

Nhà nước cần chấn chỉnh những trường đang làm sai pháp luật. Đây là xu hướng quốc tế nhưng cũng phải phù hợp với điều kiện VN, bước đi phải có lộ trình chứ không phải quốc tế làm gì ta làm việc đó. Vấn đề đang trong lộ trình nhưng rơi vào những trường còn nhiều vấn đề, không cẩn thận sẽ tạo ra hiệu ứng lôi kéo ngược.

Chúng ta học quốc tế nhưng chúng ta không hiểu hết chữ. Học quốc tế thì phải hiểu hoàn cảnh của mình. Hiện nay, mặt bằng các trường đại học VN còn nhiều điều phải bàn.

Nếu để các trường ĐH tự phong GS,PGS thì nguy cơ lạm phát những hư danh còn đang tiềm ẩn mà bung vấn đề này ra thì tự chủ ở đâu, để cho các trường tự tung tự tác như thế là loạn. Chúng ta còn xa mới tới Tự trị đại học như các nước.

Cuộc tranh luận này đã làm tổn thương rất nhiều đến đội ngũ GS,PGS. Đã đến lúc chúng ta phải làm lại trật tự kỷ cương. Kỷ cương đó đã có trong Quyết định 174 và Quyết định 20 rồi nên không trừ trường nào vì đây là Luật. Luật GD ĐH cũng đã quy định rất rõ các chức danh theo từng quy trình. Không thể một trường đại học nhân danh thí điểm tự chủ, biện luận là theo mô hình như nước ngoài mà tự làm như thế được.

Xin trân trọng cám ơn GS!

Hồng Hạnh (thực hiện)

(Email: vuhonghanh@dantri.com.vn)