Tại sao cần kiểm định chất lượng đại học theo tiêu chuẩn mới?

Thạc sỹ Nguyễn Hữu Cương, hiện đang là NCS tại Trường Đại học New South Wales, Australia đã lý giải rõ điều này.

Bộ tiêu chuẩn hiện hành nhiều tiêu chí mang tính định lượng

Theo Thạc sỹ Nguyễn Hữu Cương kinh nghiệm quốc tế cho thấy, các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng thường được định kỳ rà soát, chỉnh sửa và bổ sung theo chu kỳ 5-10 năm.

Ví dụ, bộ tiêu chuẩn đánh giá chương trình hiện tại của AUN-QA đã trải qua 3 phiên bản: ban hành lần đầu năm 2000, lần thứ 2 năm 2011 và lần thứ 3 vào tháng 11 năm 2015. Tại Việt Nam, bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng trường đại học hiện đang sử dụng đã được gần 10 năm, và từ thời điểm sửa đổi, bổ sung đến nay đã được gần 5 năm. Như vậy, đây thực sự là thời điểm để xem xét rà soát và cập nhật bộ tiêu chuẩn này.

Cũng theo Thạc sỹ Cương, bộ tiêu chuẩn hiện hành chủ yếu tập trung vào đầu vào và quá trình, nhấn mạnh vào tiêu chuẩn tối thiểu theo quy định, có quá nhiều tiêu chí định lượng, và có xu hướng khẳng định kết quả đã đạt được trong quá khứ hoặc hiện tại.

Những điều này trái ngược với các bộ tiêu chuẩn kiểm định ở các nước tiến tiến trên thế giới. Ví dụ, bộ tiêu chuẩn của Hội đồng kiểm định đại học, Hoa Kỳ (HLC) chủ yếu tập trung vào quá trình và kết quả hoặc đầu ra, nhấn mạnh vào việc thực hiện sứ mạng và mục tiêu đề ra của các cơ sở giáo dục đại học, các tiêu chí đều định tính, và xu thế khuyến khích sự chuẩn bị cho tương lai và nâng cao chất lượng.

Thực tiễn triển khai tự đánh giá và đánh giá ngoài trường đại học đã chỉ ra một số tiêu chí của không hợp lý của bộ tiêu chuẩn hiện nay. Cụ thể là có những tiêu chí mà tất cả các trường đều đạt.

Ví dụ như tiêu chí về hoạt động của các tổ chức đoàn thể trong trường đại học (tiêu chí 4 của tiêu chuẩn 2), tiêu chí về đảm bảo quyền dân chủ của đội ngũ quản lý, giảng viên và nhân viên (tiêu chí 2 của tiêu chuẩn 5), hoặc tiêu chí về việc tuyên truyền đạo đức, lối sống cho người học (tiêu chí 6 của tiêu chuẩn 6).

Ngược lại, có tiêu chí mà rất ít trường đạt. Ví dụ như tiêu chí về thực hiện công nhận kết quả của người học (tiêu chí 2 của tiêu chuẩn 4), tiêu chí về đảm bảo nguồn thu từ nhiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ (tiêu chí 5 của tiêu chuẩn 7), hoặc tiêu chí yêu cầu có đủ diện tích lớp học, ký túc xá cho người học (tiêu chí 5 của tiêu chuẩn 9).

Việc kiểm định chất lượng sẽ không có ý nghĩa với các tiêu chí mà tất cả các trường đều đạt hoặc những tiêu chí mà rất ít trường đạt.

Các tiêu chí mới kết nối và nhất quán với nhau

Về bộ tiêu chuẩn mới đang được Bộ GD&ĐT dự thảo lấy ý kiến, Thạc sỹ Nguyễn Hữu Cương cho rằng, bộ tiêu chuẩn mới đã cơ bản khắc phục được những điểm chưa hợp lý của bộ tiêu chuẩn cũ.

Ví dụ tiêu chí về hoạt động của các tổ chức đoàn thể, hoặc tiêu chí về tuyên truyền đạo đức lối sống cho người học đã không được đưa vào trong dự thảo của bộ tiêu chuẩn mới. Ngoài ra, bộ tiêu chuẩn mới không có tiêu chí định lượng và rất ít số tiêu chí liên quan đến thực hiện các quy định của pháp luật và ít tiêu chí liên liên quan đến đầu vào.

Sự kết nối và nhất quán theo thạc sỹ Nguyễn Hữu Cương cũng là ưu điểm của bộ tiêu chuẩn mới. Bộ tiêu chuẩn mới với 25 tiêu chuẩn và 111 tiêu chí thực chất là sự cụ thể hóa từ 4 hợp phần trong khung đánh giá cơ sở giáo dục của AUN-QA, bao gồm: đảm bảo chất lượng chiến lược (8 tiêu chuẩn, 37 tiêu chí), đảm bảo chất lượng hệ thống (4 tiêu chuẩn, 19 tiêu chí), đảm bảo chất lượng chức năng (9 tiêu chuẩn, 39 tiêu chí), và kết quả hoạt động (4 tiêu chuẩn, 16 tiêu chí).

Triết lý chung cho đại đa số các tiêu chuẩn là các tiêu chí trong mỗi tiêu chuẩn sẽ được phân thành quy trình PDCA (Plan - Lập kế hoạch, Do - Thực hiện, Check - Kiểm tra, Act - Điều chỉnh). Như vậy, mỗi tiêu chí trong bộ tiêu chuẩn là một mắt xích quan trọng trong một chỉnh thể hoàn chỉnh của quy trình PDCA, quy trình được áp dụng phổ biến trong công tác đảm bảo chất lượng giáo dục đại học trên thế giới.

Cùng với bộ tiêu chuẩn mới này, việc đánh giá và công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng trường đại học có sự thay đổi cơ bản so với quy định hiện hành. Từng tiêu chí sẽ được đánh giá theo thang 7 mức (tương ứng với 7 điểm) thay vì chỉ có 2 mức là đạt hoặc chưa đạt như hiện nay.

Cơ sở giáo dục được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng khi có điểm trung bình của các tiêu chuẩn trong từng nhóm đều đạt từ mức 3,5 điểm trở lên và không có tiêu chuẩn nào có điểm trung bình dưới 2,0 điểm.

“Rõ ràng là việc đánh giá theo thang 7 mức sẽ chi tiết hơn và chính xác hơn so với thang 2 mức. Ngoài ra cách đánh giá theo nhiều mức sẽ giúp cho các trường đại học thấy rõ hơn những điểm còn tồn tại, điểm yếu để từ đó phấn đấu, nâng cao chất lượng giáo dục” - Thạc sỹ Nguyễn Hữu Cương cho biết.

Nhật Hồng (ghi)