Nhiều học sinh có dấu hiệu "bất thường" khi trở lại trường sau giãn cách

Ngày 18/12, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề "Hỗ trợ tâm lý học sinh trở lại trường học sau giãn cách".

Tham gia buổi tọa đàm có TS. Khúc Năng Toàn (Khoa Tâm lý - Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội); PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh (Khoa Tâm lý - Giáo dục học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội); TS. Nguyễn Thị Thu Anh (Hiệu trưởng Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành).

Trẻ bất an, lo lắng khi quay trở lại trường

Chia sẻ tại tọa đàm, các chuyên gia cho biết, sau khoảng thời gian dài nghỉ dịch, phải ở nhà học online, việc trở lại trường đối với hầu hết học sinh được xem như một niềm vui, niềm mơ ước. Tuy nhiên, trong trạng thái háo hức đó, vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn mà các em phải đối mặt; trong đó có thể kể đến những trở ngại về tâm lý.

"Trong bối cảnh dịch bệnh, nhiều trẻ rơi vào hoàn cảnh bố mẹ mất việc làm, gặp khó khăn về kinh tế, dẫn tới những mâu thuẫn không đáng có, thậm chí các em còn trở thành nạn nhân của bạo lực gia đình. Một vài trường hợp, trẻ phải đối diện với việc đi cách ly với người thân. Tồi tệ hơn, nhiều em chịu đựng sự mất mát của những người mà các em vô cùng gắn bó.

Đó là dấu ấn mà thời kỳ Covid-19 để lại. Nó ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý của trẻ khi các con quay trở lại trường, thậm chí còn ám ảnh đứa trẻ trong cả quãng đời về sau" - TS. Khúc Năng Toàn chia sẻ.

PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh cũng đồng tình với quan điểm này. Chuyên gia cho biết, bên cạnh những trạng thái tâm lý có phần trầm trọng, đại dịch Covid-19 còn khiến trẻ mắc phải một số vấn đề tâm lý như: hoang mang, bất an hay lo lắng. Những hiện tượng này không quá trầm kha, tuy nhiên, nếu người lớn không chú ý và đưa ra cách thức giúp trẻ vượt qua, thì rất có thể những trạng thái tâm lý này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, hiệu quả học tập khi trẻ trở lại trường.

"Không chỉ chịu tác động tâm lý do ảnh hưởng của dịch bệnh, nhiều trẻ còn gặp trường hợp bị dồn nén do trước thời điểm giãn cách, con cũng đã mắc phải những khó khăn tâm lý nhất định. Trong thời gian dịch bệnh, những vấn đề này chỉ ngủ yên chứ không hề nguội tắt. Và khi các con trở lại trường, đồng nghĩa với việc những vấn đề này cũng lớn lên.

Sự khó khăn về mặt tâm lý đặc biệt xảy đến với những học sinh trước kia vốn đã gặp khó khăn học đường. Chẳng hạn như vi phạm nội quy, thường xuyên bị bạn bè bắt nạt, hay bị thầy cô khiển trách, thì với đối tượng học sinh này, việc trở lại trường sau thời gian dài học trực tuyến như thể đến với một vùng đất đầy rẫy nguy cơ".

Theo PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh, trẻ gặp khó khăn về tâm lý khi trở lại trường sau thời gian dài giãn cách thường có một số dấu hiệu nhất định. Biểu hiện đầu tiên mà thầy cô, cha mẹ có thể dễ dàng nhìn thấy đó chính là sự thay đổi về tâm trạng; trẻ vui buồn thất thường, đi kèm với đó là khí sắc kém, khuôn mặt luôn ủ ê, thiểu não.

Ngoài ra, giờ giấc sinh hoạt của trẻ cũng thay đổi hoàn toàn khác. Ví dụ như các con khó ngủ vào buổi đêm nhưng buổi sáng lại dậy muộn, đến lớp dễ ngủ gật, thu mình trong các giờ ra chơi mặc dù trước kia con là người năng động, hoạt bát.

Dấu hiệu cuối cùng minh chứng việc các con đang gặp khó khăn về tâm lý là trẻ luôn cảm thấy bồn chồn, bất an, dễ giật mình, thậm chí là hay quên.

Nêu quan điểm về vấn đề này, TS. Khúc Năng Toàn cho biết, bên cạnh dấu hiệu liên quan đến tâm trạng, khí sắc; những trẻ gặp khó khăn về tâm lý khi quay trở lại trường sau giãn cách còn có những hành vi khác lạ.

"Cụ thể, nếu như trước kia, con luôn đi học đầy đủ, đúng giờ, nhưng sau thời gian nghỉ dịch, con đi học thất thường, buổi được buổi mất - đây có thể là dấu hiệu của khó khăn tâm lý mà con phải gánh chịu.

Đặc biệt, tôi cho rằng, thầy cô cần lưu ý đến những vết cắt, vết cứa, những tổn thương có thể quan sát trên da của học sinh. Thực tế, do có sự bất ổn về tâm lý, nhiều trẻ có những hành vi tự hại, gây ra những vết thương trên da thịt; nhưng khi tới lớp, các em tìm cách che đi. Khi đó, thầy cô cần để ý tới những học sinh có hành động che đậy một số bộ phận cơ thể mà vốn dĩ nó được phô bày ra, ví dụ như mu bàn tay, cánh tay, thậm chí là cổ, chân… Bởi ở đó, biết đâu là những vết đau mà con tự gây ra do chịu áp lực tâm lý quá lớn.

Nhận diện những dấu hiệu khó khăn tâm lý khi các con trở lại trường không khó. Cái khó ở đây là chúng ta sẽ phải dành thời gian, quan sát, để tâm và chú ý nhiều hơn tới con trẻ".

Thầy cô cần "định vị", lắng nghe cảm xúc của trẻ

Trao đổi tại buổi tọa đàm, cô giáo Phương Lan (Hà Nam) cho biết, trước kia, một số học sinh khi tới lớp thường khép nép, nhút nhát; do đó, trong khoảng thời gian nghỉ dịch, học online, các em cảm thấy thoải mái, thậm chí là thích cách học này. Điều khiến nhà giáo này trăn trở là khi quay trở lại trường, thay đổi phương thức học tập, liệu rằng những học sinh này có gặp khó khăn về tâm lý hay không.

Giải đáp cho vấn đề này, cô Nguyễn Thị Thu Anh cho hay, trong nhà trường, luôn tồn tại nhiều đối tượng học sinh với nhiều phong cách giao tiếp, trong đó có thể kể đến những học sinh nhút nhát, thích làm việc một mình.

Hiệu trưởng Trường THCS-THPT Nguyễn Tất Thành khẳng định, học trực tuyến lâu ngày, những học sinh này cũng sẽ chịu ảnh hưởng về tâm lý; tuy nhiên mức độ ảnh hưởng phụ thuộc rất nhiều vào sự tác động của gia đình, thầy cô và khả năng vượt khó của các em.

"Do đó, các thầy cô, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm, cần dành sự quan tâm đặc biệt tới những học sinh này. Khi có cơ hội quay lại trường, các thầy cô nên quan sát, phát hiện ra những khó khăn của các em để kịp thời tháo gỡ. Còn trong trường hợp những học sinh này vẫn học online, đang chuẩn bị tâm thế quay lại trường, giáo viên có thể hướng nhiều học sinh cùng quan tâm đến một số học sinh rụt rè, nhút nhát này, đồng thời có sự kết nối với phụ huynh để các em có thể chủ động trong giao tiếp, nhanh chóng thích nghi khi đi học trở lại" - cô Thu Anh đề xuất.

Cũng tại buổi tọa đàm, một nhà giáo bày tỏ sự trăn trở: "Lớp tôi có một học sinh có người thân mất vì Covid-19. Đây là một cú sốc rất lớn với em. Vậy khi đối diện với trường hợp như vậy, giáo viên chúng tôi có thể làm gì?"

Đứng trước vấn đề này, TS. Khúc Năng Toàn cho hay, để giúp trẻ thoát khỏi nỗi ám ảnh về mặt tâm lý khi phải đối diện với nỗi đau mất người thân, trước tiên, giáo viên cần phải là người hiểu về diễn biến tâm lý của con trẻ.

"Nhìn chung, ở trường hợp này, tâm lý của trẻ sẽ diễn biến rất phức tạp. Đầu tiên, trẻ sẽ sốc, tìm cách cô lập bản thân, thoái lui khỏi các mối quan hệ. Sau đó, trẻ sẽ tìm cách tự phủ nhận rằng sự thật đau buồn kia không phải là sự thật.

Ở giai đoạn tiếp theo, các con lại sống trong sự hụt hẫng, cô đơn khi quay trở lại việc bản thân cần chấp nhận sự thật đó, kèm theo hàng loạt nỗi lo; thậm chí nhiều em còn có cảm giác tội lỗi, oán giận bản thân mình hay người đã mất.

Sau những cảm xúc trên, trẻ mới bước vào giai đoạn phục hồi, chấp nhận thực tế và tìm cách vươn lên. Do đó, giáo viên cần định vị đứa trẻ đang ở giai đoạn, diễn biến cảm xúc nào, sau đó tìm cách hiểu được những gì trẻ cần.

Để làm được điều này, thầy cô phải lắng nghe, tìm cách lắng nghe hay thậm chí phải gợi ý để trẻ tâm sự nỗi buồn. Sau đó, dù bất kể cảm xúc của con là gì, thầy cô đều phải ghi nhận, trân trọng và tìm cách định hướng, giúp đỡ. Giáo viên có thể kết nối đứa trẻ với bạn bè, thầy cô khác để con cảm thấy được sẻ chia. Tuyệt đối không được né tránh sự mất mát mà trẻ mắc phải, mà cần để trẻ nhìn nhận thực tế đó để nỗ lực vượt qua".

Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia nhìn nhận, khi trở lại trường sau khoảng thời gian giãn cách, nhiều thầy cô thường có xu hướng chú trọng đến vấn đề đảm bảo chất lượng dạy học.

PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh cho rằng, thầy cô, cha mẹ không nên đặt nặng áp lực lên con, bởi các con khỏe mạnh để đi học trở lại đã là một điều may mắn. Lượng kiến thức hổng cần có thời gian để bù đắp, không được nhồi nhét vội vàng mà cần có thời gian và lộ trình phù hợp, nếu không sẽ ảnh hưởng lớn tới tâm lý trẻ em.

"Để trẻ thích nghi và bắt nhịp với việc học tập tại trường sau thời gian dài nghỉ dịch, thầy cô cần đồng hành cùng các con. Thứ nhất, đồng hành cùng con trong việc xây dựng lộ trình phù hợp.

Trên khung chương trình chung, giáo viên cần có sự phân hóa, phân loại các nhóm học sinh, bao gồm: nhóm học sinh gặp khó khăn tâm lý đặc biệt; những trẻ có nguy cơ tâm lý ít hơn; nhóm học sinh cực kỳ thoải mái với việc tới trường… từ đó sẽ thiết kế được nội dung kiến thức phù hợp với từng nhóm trẻ.

Thứ hai, sau khi lập ra lộ trình học tập, thầy cô cần cùng các con thực hiện. Điều này có thể được thể hiện qua sự tăng cường tương tác với các con trên lớp cũng như là ở nhà. Trên lớp, giáo viên có thể động viên, khuyến khích các con, nhưng cần có sự tinh tế để các con không nghĩ mình là đối tượng phải quan tâm đặc biệt.

Ngoài ra, thầy cô cần nhìn vào sự nỗ lực của các con thay vì thành tích mà con đạt được. Ở nhà, bên cạnh kết nối với phụ huynh, thầy cô có thể trao đổi với học sinh bằng những tin nhắn với nội dung nhắc nhở gần gũi, nhẹ nhàng" - PGS.TS Vũ Thị Khánh Linh nhấn mạnh.