Khuyến học bắt đầu từ khuyến đọc

Việc đọc có cần mời mọc?

Qua quá trình giảng dạy, cá nhân tôi nhận thấy sinh viên, học sinh ngày nay có nhiều tài năng hơn là những gì chúng ta thường hay than phiền về các em. Trong đó, tiềm năng đọc ở các em là rất lớn, chỉ có điều dường như các em chưa ý thức nhiều về tầm quan trọng của việc đọc. Các em cảm thấy sự đọc là một hành động lỗi thời và xa lạ.

Các em dành ít thời gian cho việc đọc sách, đọc tài liệu học tập nhưng lại từng giờ từng phút say mê đọc đủ các loại bản tin giải trí, tin tức giật gân được chia sẻ trên những trang mạng xã hội, hay các dòng trạng thái với vô vàn tâm trạng hỉ nộ ái ố của bạn bè… Cập nhật thông tin và giao lưu cộng đồng là tốt nhưng thực trạng các em quá sa đà vào thế giới ảo đang là vấn đề khiến cho cả thầy cô lẫn phụ huynh đều “đau đầu”.

Vậy điều cần làm của chúng ta là gì nếu không phải là một mặt cần thay đổi nhận thức về việc đọc của các em, mặt khác tạo nên sự cuốn hút cần thiết với các ấn phẩm sách báo có giá trị? Ở phạm vi bài viết này, từ góc độ của người trực tiếp giảng dạy, tôi có đôi điều trao đổi về vế thứ nhất.

Trước hết, cần nhấn mạnh với các em những ích lợi căn bản của việc đọc (và việc đọc ở đây được hiểu là đọc sách, đọc tài liệu). Khởi đi từ sự đọc, chúng ta sẽ tập dần được nhiều thói quen hữu ích như: tư duy phản biện, khả năng lập luận, năng lực cảm nhận và trình bày câu chữ. Kết quả của quá trình đọc sẽ được chuyển hóa thành muôn hình vạn trạng những hình thức trong đời sống của chúng ta. Thực tế cho thấy người trẻ có những ý tưởng sáng tạo, đột phá. Nhưng các em lại không thể trình bày gọn ghẽ rành mạch ý tưởng đó. Không đủ vốn liếng từ ngữ để có thể diễn đạt chính xác những suy nghĩ, những lý luận của bản thân đã tạo thành trở ngại không đáng có. Tình trạng ấy cần được các em nhận thức để tránh vướng mắc vào hoàn cảnh tương tự.

Đừng nghĩ việc đọc là cực nhọc

Đọc sách không phải và không nên hiểu là nhiệm vụ, nghĩa vụ mà nên cảm nhận là quyền lợi. Việc đọc phải là một trải nghiệm của sự hứng thú. Và để gầy dựng tinh thần hào hứng đó, công tác khuyến đọc cần được chúng ta triển khai bằng các hình thức phong phú, sinh động. Rất cần lồng ghép việc đọc với các mô hình trải nghiệm khác, ví dụ thiết kế các giờ thuyết trình, chia sẻ về những quyển sách vừa đọc, hoặc vẽ sơ đồ tư duy về nội dung của một quyển sách đem lại cảm giác thú vị. Phụ huynh có thể cùng con chuyện trò về những thông điệp từ một quyển sách… Cũng rất cần giới thiệu các phương pháp đọc sao cho hiệu quả. Việc đọc cần có kỹ năng, chứ không thể đọc đơn thuần theo bản năng, thích gì đọc đó, hay thấy thiên hạ chuộng sách gì thì ta cuốn theo trào lưu ấy.

Việc đọc như thể ươm mầm cây mọc. Kết quả của sự đọc ít mang dáng dấp của tính nhất thời. Chờ đợi ngày hái quả từ những trải nghiệm của quá trình đọc là một thứ hạnh phúc thiên về đường dài. Thế nên, sự đọc dạy chúng ta bài học của đức tính kiên trì và nhẫn nại. Thông điệp này cần được các em thấu hiểu trong quá trình đọc, để tránh rơi vào trạng thái chán đọc, lười đọc.

Cuối cùng, cách để chúng ta khuyến khích người trẻ đọc nhiều không gì thuyết phục bằng việc bản thân người lớn chúng ta cũng đọc nhiều. Lời khuyên đôi khi tưởng chừng xa vời nhưng nếu đi đôi với hành động thực tế sẽ là cách hay nhất để chúng ta chứng minh cho thiện ý của kết quả.

Trần Xuân Tiến

(Giảng viên tại TPHCM)