Gợi ý giải đề thi môn Lịch sử tốt nghiệp THPT

Những gợi ý này chỉ có tính chất tham khảo. Đáp án chính thức của Bộ GD-ĐT sẽ được công bố sau khi kết thúc đợt thi, vào cuối ngày 2/6.

ĐỀ THI
Thí sinh chọn một trong hai đề sau:

Đề I:

A. LỊCH SỬ VIỆT NAM (7,0 điểm)

Câu 1 (4,0 điểm). Tóm tắt những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc từ năm 1920 đến đầu năm 1930. Công lao to lớn đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc đối với cách mạng Việt Nam là gì ?

Câu 2 (2,0 điểm). Trình bày chủ trương, biện pháp của Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh nhằm đối phó với quân đội Tưởng Giới Thạch và tay sai từ sau khi Cách mạng tháng Tám thành công đến trước ngày 6/3/1946 .

Câu 3 (1,0 điểm). Xác định mốc thời gian (ngày, tháng, năm) tương ứng với những sự kiện lịch sử được trình bày trong bảng sau :

B. LỊCH SỬ THẾ GIỚI (3,0 điểm)

Sự kiện nào đánh dấu bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc khu vực Mĩ la tinh sau Chiến tranh thế giới thứ hai ? Kể từ đó, phong trào đã diễn ra như thế nào ?

Đề II:

A. LỊCH SỬ VIỆT NAM (7,0 điểm)

Câu 1 (4,0 điểm). Trình bày nguyên nhân bùng nổ và diễn biến chính của phong trào cách mạng Việt Nam trong năm 1930 dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Câu 2 (2,0 điểm). Tóm tắt hoàn cảnh lịch sử và nội dung của bản Hiệp định sơ bộ được ký kết giữa đại diện Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa và đại diện Chính phủ Pháp (ngày 6/3/1946).

Câu 3 (1,0 điểm). Xác định mốc thời gian (ngày, tháng, năm) tương ứng với những sự kiện lịch sử trong cuộc chiến đấu chống “Chiến tranh đặc biệt” của Mĩ theo bảng sau:

B. LỊCH SỬ THẾ GIỚI (3,0 điểm)

Sự kiện nào đánh dấu bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc khu vực Mĩ la tinh sau Chiến tranh thế giới thứ hai? Kể từ đó, phong trào đã diễn ra như thế nào?

*****

BÀI GIẢI GỢI Ý MÔN LỊCH SỬ ĐỀ I

A. LỊCH SỬ VIỆT NAM

Câu 1:

- Ngày 5/6/1911, Nguyễn Ái Quốc đã bắt đầu hành trình tìm đường cứu nước.

- Từ 1911 đến 1919, Nguyễn Ái Quốc đã sống, làm việc và học tập trong phong trào công nhân quốc tế.

- Tuy nhiên, bước ngoặt trong cuộc đời hoạt động của Nguyễn Ái Quốc là năm 1920.

+ Thangs 7/1920, Nguyễn Ái Quốc đọc bản luận cương của Lênin về các vấn đề dân tộc và thuộc địa. Từ đây, Người đã hoàn toàn tin theo Lênin và đứng về Quốc tế thứ ba.

+ Tháng 12/1920, tại đại hội Tua của Đảng Xã hội Pháp Nguyễn Ái Quốc đã bỏ phiếu tán thành việc gia nhập Quốc tế thứ ba và tham gia và lập ra Đảng Cộng sản Pháp. Đây được coi là bước ngoặt , từ một người yêu nước, Nguyễn Ái Quốc trở thành một chiến sĩ cộng sản.

- Năm 1921, Nguyễn Ái Quốc lập ra Hội Liên hiệp thuộc địa ở Pari để tuyên truyền, tập hợp lực lượng chống chủ nghĩa đế quốc.

- Năm 1922, Người ra báo "Người cùng khổ" vạch trần chính sách đàn áp bóc lột của chủ nghĩa đế quốc, góp phần thức tỉnh các dân tộc bị áp bức.

- Năm 1923, Nguyễn Ái Quốc sang Liên Xô dự Hội nghị Quốc tế nông dân, sau đó làm việc ở Quốc tế cộng sản.

- Năm 1924, Người dự Đại hội Quốc tế cộng sản lần thứ V. Trong thời gian này, người còn viết bài cho báo Nhân đạo, Đời sống công nhân, đặc biệt, Người đã viết cuốn sách nổi tiếng "Bản án thực dân Pháp".

- Tháng 11/1924, Nguyễn Ái Quốc về Quảng Châu (Trung Quốc). Sau đó, Người đã cùng với một số thanh niên hăng hái để lập ra Hội Việt Nam cách mạng thanh niên (6/1925) lấy nòng cốt là Cộng sản đoàn.

- Từ 1924 - 1927, Người đã mở các lớp huấn luyện đào tạo cán bộ cách mạng với tổng số 45 hội viên được đào tạo. Cũng trong thời gian này, tờ báo Thanh Niên (cơ quan tuyên truyền của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên) đã được xuất bản. Các bài giảng của Người ở các lớp đào tạo cán bộ đã được tập hợp và in thành cuốn "Đường cách mệnh" (đầu năm 1924).

Tác phẩm "Đường cách mệnh" đã vạch rõ cách mạng là sự nghiệp của quần chúng (tuy nhiên phải biết động viên và tổ chức quần chúng), phải có Đảng của chủ nghĩa Mác - Lênin lãnh đạ, cách mạng trong nước phải đoàn kết với cách mạng thế giới và là một bộ phận của cách mạng thế giới...

Những hoạt động trong thời gian này của Nguyễn Ái Quốc đã có tác dụng tạo điều kiện cho chủ nghĩa Mác - Lênin được truyền bá vào trong nước. Hoạt động của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên đã phát triển mạnh mẽ (năm 1928 có 300 hội viên, đến 1929 tăng lên 1700 hội viên). Năm 1928, Hội Việt Nam cách mạng thanh niên có chủ trương vô sản hoá, với mục đích rèn luyện hội viên và truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin.

Như vậy, bằng những hoạt động từ năm 1920 đến trước năm 1930, Nguyễn Ái Quốc đã dốc sức truyền bá chủ nghĩa tư tưởng và tổ chức cho sự thành lập chính đảng của giai cấp vô sản ở Việt Nam.

Mùa thu 1929, Nguyễn Ái Quốc đã từ Xiêm (Thái Lan) về Hương Cảng (Trung Quốc, triệu tập hội nghị đại biểu của 3 tổ chức cộng sản (từ 3-7/2/1930).

Tại hội nghị, Người đã phân tích tình hình thế giới và trong nước, phê phán những hành động thiếu thống nhất vừa qua và đề nghị thống nhất thành một đảng duy nhất, lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam.

Những hoạt động của Nguyễn Ái Quốc từ năm 1920 đến năm 1930 đã có tác động rất lớn đối với cách mạng VN. Tuy nhiên, công lao to lớn đầu tiên của Nguyễn Ái Quốc đối với cách mạng Việt Nam đó chính là việc Nguyễn Ái Quốc đã tìm ra con đường cứu nước đúng đắn, kết hợp giữa độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp công nhân và nhân dân lao động  - con đường cách mạng vô sản. 

Câu 2:

- Sau CMT8, nước VN dân chủ cộng hòa ở vào một tình thế hết sức hiểm nghèo. Bên cạnh giặc đói, giặc dốt và ngân quỹ nhà nước trống rỗng thì đặc biệt nguy hiểm là nạn ngoại xâm đe doạ.

Ở miền Bắc, 20 vạn quân Tưởng kéo vào gây khó khăn nhiều mặt cho ta. Còn ở miền Nam có hơn một vạn quân Anh đã dung túng cho Pháp quay lại xâm lược nước ta lần thứ 2 923/9/1945).

Nước ta rơi vào thế ngàn cân treo sợi tóc.

- Trước tình thế đó, đồng thời với các biện pháp giải quyết nạn đói, nạn dốt và đối phóp với thực dân Pháp thì Đảng, Chính phủ ta  và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra những chủ trương, biện pháp để đối phó với quân đội Tưởng Giới Thạch và bè lũ tay sai.

+ Để tránh phải đối phó với nhiều kẻ thù cùng một lúc, nhà nước ta đã thực hiện sách lược hòa hoãn, tránh xung đột, giao thiệp thân thiện và lãnh đạo nhân dân đấu tranh chính trị với quân Tưởng một cách khôn khéo. Các cuộc mittinh biểu tình được tổ chức với khẩu hiệu "nước VN là của người VN"...

+ Đối phó với sự chống phá từ bên trong của bọn tay sai Việt Quốc, Việt Cách, hạn chế sự phá họai của chúng, phiên họp đầu tiên của QH khóa I đã đồng ý cho bọn tay sai của Tưởng 70 ghế trong QH, 4 ghế Bộ trưởng trong Chính phủ. Đồng thời, ta nhân nhượng cho Tưởng một số quyền lợi về kinh tế, cung  cấp mọt phần lương thực, thực phẩm, nhận tiêu tiền "quan Kim" và "quốc tệ".

+ Đối với các tổ chức phản cách mạng và tay sai của Tưởng, chính quyền cách mạng vạch trần âm mưu và hành động chia rẽ, phá hoại của chúng. Chính phủ ban hành một số sắc lệnh trấn áp bọn phản cách mạng...

Có thể nói, những chủ trương, biện pháp  trước ngày 6/3/1946 nêu trên của Đảng, Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí minh đã có những ý nghĩa nhất định trong việc thực hiện chính sách phân hóa kẻ thủ một cách mềm dẻo, linh họat và khôn khéo. Góp phần vào thành công của sách lược của chúng ta trong việc đối phó với thù trong, giặc ngòai sau CMT8.

Câu 3: Xác định các mốc thời gian

BÀI GIẢI GỢI Ý MÔN LỊCH SỬ ĐỀ II

A. LỊCH SỬ VIỆT NAM

Câu 1: 

1. Nguyên nhân bùng nổ của phong trào cách mạng Việt Nam trong năm 1930 dưới sự lãnh đạo của Đảng

    - Tác động của sự khủng hoảng kinh tế làm cho mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc ra với đế quốc tay sai phản động ngày càng sâu sắc

    - Pháp đẩy mạnh khủng bố trắng sau khời nghĩa Yên Bái, càng làm cho mâu thuẫn dân tộc sâu sắc hơn

    - Đảng Cộng Sản Việt Nam ra đời, tổ chức được thống nhất, cương lĩnh của Đảng được xác định rõ ràng. Đảng đã nhanh chóng tập hợp và lãnh đạo quần chúng đấu tranh. Chính đây là yếu tố cơ bản làm cho phong trào nửa đầu năm 1930 trong toàn  quốc phát triển mạnh mẽ.

2. Diễn biến của phong trào cách mạng Việt Nam trong những năm 1930.

a, Phong trào của công nhân và nông dân trong nửa đầu năm 1930.

    - Trong toàn quốc. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, phong trào cách mạng bùng nổ mạnh mẽ khắp cả ba miền Bắc - Trung - Nam.

    + Tháng 2/1930 bãi công của 3.000 công nhân đồn điền cao su Phú Riềng. Tiếp đó, trong tháng 4 là các cuộc bãi công của 4.000 công nhân nhà máy xi măng Hải Phòng, đồn điền Dầu Tiếng...

    + Phong trào đấu tranh của nông dân diễn ra nhiều nơi như Hà Nam, Hà Tĩnh, Mỹ Tho...

    + Truyền đơn, cờ đỏ búa liềm của Đảng Cộng Sản đã xuất hiện ở một số địa phương và trên các đường phố Hà Nội.

    + Ngày 1/5/1930 lần đầu tiên công nông và dân chúng Đông Dương dưới sự lãnh đạo của Đảng đã tỏ rõ dấu hiệu đoàn kết với vô sản thế giới và biểu dương lực lượng của mình. Từ thành phố đến nông thôn trong cả nước đã xuất hiện truyền đơn, cờ Đảng, mít tinh, biểu tình, bãi công... Phong trào còn nổ ra ở các nhà máy, xí nghiệp ở Hải Phòng, Hà Nội... Trong suốt cả tháng 5 phong trào đã diễn ra mạnh mẽ (16 cuộc đấu tranh của công nhân, 34 của nông dân, 4 của học sinh và dân nghèo thành thị)

    - Phong trào ở Nghệ Tĩnh mở đầu

    +  Ngày 1/5/1930 Công nhân nhà máy Diêm, nhà máy cưa Bến Thuỷ cùng hàng ngàn nông dân các vùng lân cận thị xã Vinh rầm rộ biểu tình đòi tăng lương, giảm giờ làm, giảm sưu thuế, chống khủng bố...

    + Ngày 1/8/1930. Công nhân Vinh - Bến Thuỷ tiến hành cuộc tổng bãi công. Nông dân ở các huyện Nam Đàn, Thanh Chương đứng lên biểu tình đẩy Pháp lâm vào tình thế khó xử.

b, Phong trào đấu tranh từ tháng 9/1930 đến cuối năm 1930 (ở Nghệ - Tĩnh)

    - Từ tháng 9/1930 phong trào công nông đã phát triển tới đỉnh cao với hình thức quyết liệt, có vũ trang tự vệ. Tiêu biểu là cuộc biểu tình khổng lồ của hơn 2 vạn người (ở Hưng Nguyên - Nghệ An). Ngày 12/9/1930 thực dân Pháp lo sợ cho máy bay ném bom làm 217 người chết và 125 người bị thương....

    - Tiếp đó, suốt trong tháng 9 và tháng 10/1930 ở khắp các huyện Diễn Châu ( Nghệ An), Hương Sơn ( Hà Tĩnh)... nhân dân đã vũ trang khởi nghĩa, kéo đến phá huyện lị, cắt dây điện tín.....

     - Trước khí thế vùng dậy như vũ bão cảu quần chúng, chính quyền địch đã bị tan rã, quần chúng đứng ra thành lập chính quyền theo hình thức Xô Viết..

Kết luận:

 Hoảng sợ trước khí thế đấu tranh cảu quần chúng. Thực dân Pháp đã đàn áp và dồn cuộc khởi nghĩa trong biển máu. Mặc dù tồn tại không lâu (4 -5 tháng) việc làm chưa nhiều nhưng Xô Viết - Nghệ Tĩnh đã tỏ ra bản chất cách mạng và tính ưu việt của nó. Đó là một chính quyền của dân, do dân và vì dân. 

Câu 2:

- Tóm tắt hoàn cảnh lịch sử ra đời Hiệp định sơ bộ 6/3/1946:

+ Tháng 9/1945, quân Tưởng và quân Anh kéo vào nước ta trên danh nghĩa quân Đồng minh để giải giáp quân đội Nhật. Tuy nhiên, ở miền Bắc, 20 vạn quân Tưởng đã tạo điều kiện cho các lực lượng tay sai phản cách mạng có những hành động chống phá ta. Còn ở miền Nam, quân Anh đã dung túng cho thực dân Pháp quay trở lại xâm lược VN lần thứ hai 923/9/1945).

+  Âm mưu của Pháp là muốn đưa quân ra miền Bắc để thôn tính cả nước nhưng chưa đủ lực lượng. Còn Tưởng Giới Thạch thì lại gặp phải những khó khăn phải đối phó từ phong trào cách mạng ở Trung Quốc do Đảng cộng sản lãnh đạo. Vì thế, Tưởng và Pháp đã thỏa hiệp và kí kết hiệp ước Hoa - Pháp (28/2/1946). Thực chất, hiệp ước Hoa - Pháp là sự cấu kết chặt chẽ giữa Pháp và Tưởng nhằm chống lại cách mạng VN.

+ Theo hiệp ước Hoa - Pháp, nhân dân Việt Nam phải chọn một trong hai con đường: hoặc là cầm vũ khí chóng lại thực dân Pháp khi chúng tiến ra Bắc, hoặc là chủ động đàm phán với chúng để đầy nhanh quân Tưởng về nước.

Đảng và Chính phủ ta đã quyết định chọn giải pháp thứ hai bằng việc kí kết hiệp định sơ bộ 6/3/1946.

- Nội dung của Hiệp định sơ bộ 6/3/1946:

+ Pháp công nhận nước VN dân chủ cộng hòa là một quốc gia tự do, có chính phủ, có nghị viện, quân đội và tài chính riêng nằm trong khối liên hiệp Pháp.

+ Chính phủ VN thỏa thuận cho 15.000 quân Pháp vào miền Bắc thay Tưởng làm nhiệm vụ giải giáp quân Nhật. Số quân này sẽ rút dần trong 5 năm.

+ Hai bên thực hiện ngừng  bắn ngay ở Nam Bộ để tiến tới đàm phán chính thức.

Với hiệp định sơ bộ 6/3/1946, ta đã nhanh chóng đuổi được quân Tưởng về nước, tạo thêm thời gian để chuẩn bị lực lượng cho kháng chiến lâu dài.

Câu 3: Xác định mốc thời gian

B. LỊCH SỬ THẾ GIỚI (câu chung cho cả 2 đề I và II)

- Từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở khu vực Mỹ Latinh có sự phát triển mạnh mẽ dưới nhiều hình thức phong phú ở hầu hết các nước trong khu vực.

- Tuy nhiên, sự kiện đánh dấu bước phát triển mới của phong trào giải phóng dân tộc ở khu vực Mỹ Latinh sau chiến tranh thế giới thứ hai là sự kiện cách mạng Cuba thắng lợi (1/1/1959).

- Cách mạng Cuba thắng lợi được coi là một tấm gương sáng về một dân tộc dù nhỏ bé nhưng vẫn có thể đánh thắng một đế quốc đầu sỏ để giải phóng dân tộc mình. Vì thế, Cách mạng Cuba có sức cổ vũ to lớn

- Từ đây, cơn bão táp cách mạng đã bùng nổ ở Mỹ La tinh, khu vực này trở thành lục địa bùng cháy.

- Từ sau 1959 đến cuối những năm 80, đấu tranh vũ trang đã nổ ra ở nhiều nước như Bôlivia, Venexuela, Goatemala, Colombia, Peru, Nicaragoa... Thắng lợi của cách mạng Chile (1970 -1973), của cách mạng Nicaragoa (1979) là những sự kiện có ý nghĩa và ảnh hưởng sâu rộng nhất. Chính quyền thân Mỹ đã lần lượt bị lật đổ ở các nước, chính phủ dân tộc dân chủ được thành lập, qua đó các nước Mỹ Latinh đã giành lại được độc lập và chủ quyền của dân tộc mình.

- Từ cuối nhưng năm 1980 đến nay, do sự thay đổi trong mối quan hệ giữa Liên Xô và Mỹ, đặc biệt là do những biến động bất lợi từ Liên Xô và Đông Âu nên Mỹ đã mở cuộc phản kích chống lại phong trào cách mạng ở Mỹ Latinh, can thiệp vũ trang, dùng thủ đoạn kinh tế, chính trị để gây sức ép, bao vây cấm vận... Phong trào cách mạng Mỹ Latinh đang đứng trước nhiều khó khăn và thử thách.

Như vậy, từ sau cách mạng Cuba (1959), phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ La tinh đã phát triển mạnh mẽ. Các nước ở khu vực này đã khôi phục lại độc lập chủ quyền và bước lên vũ đài quốc tế với tư thế độc lập tự chủ của mình. Một số nước như Brazil, Mehico đã trở thành các nước công nghiệp mới (NICs).

Tổ giáo viên môn Sử trường THPT Chu Văn An
Theo Vietnamnet