Già làng thi lấy bằng tốt nghiệp THCS ở tuổi 75

Phải vượt qua nhiều đỉnh dốc cao, suối lớn để tìm đến xóm Nhạp Trong (xã Đồng Chum, huyện Đà Bắc, Hòa Bình), nhưng chúng tôi tìm gặp già làng Xa Văn Thế (dân tộc Tày, 79 tuổi) rất thuận lợi. Bởi hỏi thăm người dân ở các xã Tân Pheo, Tân Minh, Giáp Đắt, Đồng Chum... ai cũng biết đến vị già làng uy tín và rất nhiệt tình trong công tác bảo vệ an ninh trật tự, đưa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước đến nhân dân địa phương.

Khác với hình dung ban đầu về một lão ông quắc thước, tráng kiện, ông Xa Văn Thế mà tôi gặp có khuôn mặt hiền lành, dáng người gầy nhỏ lùng thùng trong bộ quần áo sờn cũ, giản dị. Giọng nói của ông nhỏ nhẹ chứ không rổn rảng như đặc trưng của người đã gần trọn đời gắn bó với núi cao, rừng sâu.

Trăn trở vì việc trong gia đình, đứa cháu đích tôn của ông hai lần đi khám sức khỏe đều đạt loại A1, nhưng vẫn không được nhập ngũ, vì chưa có bằng tốt nghiệp THCS. Nhìn quanh xóm trên làng dưới, vẫn còn nhiều trẻ lêu lổng, không ham học hành, ông Thế buồn lắm. Nghĩ mãi rồi, ông Xa Văn Thế quyết tâm làm đơn xin chính quyền cho mở lớp học tại bản, rồi vận động con cháu, trẻ em đi học.

Năm 2001, lớp học bổ túc văn hóa được mở, có 95 học sinh theo học. Sau 2 năm, nhiều người tốt nghiệp, được đi bộ đội, rồi được kết nạp Đảng, được đi học hành cao hơn... Nhưng thấy vẫn còn nhiều gia đình, con trẻ còn lấy lý do nọ kia để từ chối việc học, ông Thế quyết định đi học để làm gương cho con cháu.

Tưởng cụ già 73 tuổi nói đùa, ai dè ông làm thật, hằng ngày chuyên cần cắp cặp đến lớp học hành cùng các cháu học sinh lứa tuổi 14. Ông được bầu làm lớp trưởng do "lớn" nhất lớp, và cũng theo "cầu cứu" của các giáo viên, nhằm quản lý, chấm dứt tình trạng học sinh bỏ học. "Bạn" nào bỏ học, lớp trưởng sẽ lên tận nhà vận động, tìm hiểu lý do, rồi yêu cầu cha mẹ phải cam kết cho con đi học nếu không thì làng sẽ phạt nặng. Hai năm sau, cụ già 75 tuổi cũng nhận được tấm bằng tốt nghiệp THCS.

Nhờ tấm gương đó, tinh thần hiếu học của bà con cao lên rất nhiều. Ngày nay trẻ con bản Nhạp Trong đi học chuyên cần lắm, chẳng cần người lớn phải giục giã, làng cũng chẳng phải phạt ai. Mấy khóa học tại xóm Nhạp Trong vừa qua, đã có 116 học sinh tốt nghiệp THCS.

Hiện nay, ông Xa Văn Thế sống an nhàn trong xóm nhỏ, hằng ngày vẫn cặm cụi sưu tầm, biên chép những nét văn hóa đặc trưng, cổ truyền của người Tày vào cuốn sổ, những mong cống hiến chút gì cho xã hội và làng xóm. Ông cũng dạy nhiều người đọc thông viết thạo chữ Tày.

Người xóm Nhạp Trong nghe lời ông, khi giao tiếp ngoài xã hội thì dùng tiếng phổ thông, nhưng về xóm thì dùng tiếng Tày, để bảo tồn bản sắc văn hóa. Ông Xa Văn Thế không hay uống rượu, không hút thuốc lào, thuốc lá, một thói quen tốt có từ thời trẻ, nên người lớn, thanh niên trong bản đều học theo. Thỉnh thoảng ông vẫn họp cả đại gia đình, khen ngợi người làm tốt, phê bình thành viên chưa gương mẫu.

"Nếu tự mình luôn làm tốt, bà con sẽ tôn trọng và tin theo. Có như vậy, việc vận động bà con giữ gìn an ninh trật tự, làm theo chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước mới thuận lợi" - già làng Xa Văn Thế vui vẻ cho biết.