Du học bằng ngân sách: Nghèo vẫn có thể du học

Từ năm 2000 đến nay, mỗi năm có khoảng 400 người được chọn du học bằng ngân sách theo Đề án 322.

Du học theo Đề án 322

Từ rất sớm, Đảng và Nhà nước ta đã có chiến lược đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao từ công nhân chuyên nghiệp, học viên trung cấp, sinh viên đại học và sau đại học để phục vụ sự nghiệp giải phóng và xây dựng đất nước.

Trong công cuộc đổi mới, để công tác đào tạo nguồn nhân lực ở nước ngoài ổn định, hiệu quả hơn, ngày 19/4/2000 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 322/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Đào tạo cán bộ khoa học, kỹ thuật tại các cơ sở nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước” (thường gọi là Đề án 322).

Mục tiêu của Đề án 322 là đào tạo và bồi dưỡng cán bộ từ trình độ ĐH trở lên đạt chuẩn quốc tế tại cơ sở nước ngoài trong các lĩnh vực kinh tế - xã hội quan trọng. Mỗi năm, Đề án 322 tuyển 400 chỉ tiêu, trong đó 50% chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ, 25% đào tạo thạc sĩ, 15% đào tạo kỹ sư, cử nhân và 10% thực tập khoa học.

Đề án 322 thực hiện hai phương thức đào tạo: đào tạo tập trung toàn khóa học tại nước ngoài và đào tạo một phần của khóa học tại Việt Nam (phương thức phối hợp đào tạo). Ngành nghề đào tạo trong phạm vi Đề án 322 bao gồm các lĩnh vực khoa học, kỹ thuật, kinh tế, xã hội mà trong nước chưa có điều kiện đào tạo hoặc có đào tạo nhưng chất lượng chưa cao. Các ngành được ưu tiên đào tạo là công nghệ thông tin - viễn thông, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới.

Năm 2005 là năm thứ 6 triển khai và cũng là năm cuối của giai đoạn I (2000-2005) của Đề án 322. Tính đến cuối tháng 7-2005, Đề án 322 đã cử được 2.050 HS-SV, cán bộ đi học nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước, trong đó 637 người học tiến sĩ, 588 người học thạc sĩ, 167 người đi thực tập khoa học, 658 sinh viên đại học.

Đã có 454 người tốt nghiệp, trong đó có 52 tiến sĩ, 281 thạc sĩ, 121 thực tập khoa học (chưa có sinh viên đại học tốt nghiệp). Ngoài ra, có khoảng 7,5% số lưu học sinh đại học hoặc thạc sĩ tốt nghiệp xuất sắc đã được Đề án 322 xét duyệt cấp học bổng để tiếp tục học tập ở trình độ cao hơn.

Sang giai đoạn II, Đề án 322 được điều chỉnh theo Quyết định số 356/QĐ-TTg ngày 28/4/2005 của Thủ tướng Chính phủ. Theo đó, Đề án được gia hạn thực hiện đến năm 2014, đối tượng tuyển sinh mở rộng hơn (bao gồm các cán bộ làm việc trong cơ quan nhà nước, trước đây chỉ bao gồm cán bộ khoa học, kỹ thuật).

Giai đoạn II, Đề án nhấn mạnh hai phương thức đào tạo, trong đó tăng thêm số học bổng cho phương thức phối hợp đào tạo (đào tạo một phần chương trình tại Việt Nam). Ví dụ đào tạo tiến sĩ theo phương thức 2 năm tại Việt Nam và 2 năm tại nước ngoài, đào tạo thạc sĩ 1 năm tại Việt Nam và 1 năm tại nước ngoài, đào tạo đại học 2-3 năm tại Việt Nam và 2-3 năm ở nước ngoài. Ngân sách dành cho Đề án 322 giai đoạn II khoảng 260 tỷ đồng/năm, và tăng thêm chỉ tiêu tuyển khoảng 400 người.

Và du học theo chương trình hợp tác

Ngoài Đề án 322, Bộ GD- ĐT còn có đề án cử sinh viên đi học theo nguồn kinh phí do Liên bang Nga hỗ trợ từ số tiền lãi trong khoản nợ mà Việt Nam vay của Nga (Liên Xô cũ) trước đây. Số tiền này được sử dụng chủ yếu để tuyển sinh viên đi học đại học tại một số trường đại học ở Nga. Hiện nay, Bộ GD- ĐT đã tuyển chọn được 300 sinh viên giỏi cử đi học tại Nga bằng nguồn kinh phí này.

Bên cạnh đó, một phần kinh phí do Liên bang Nga hỗ trợ được phép sử dụng để đào tạo trình độ đại học và thạc sĩ theo phương thức phối hợp tại Nga và một số nước. Hiện có 3 đề án phối hợp đào tạo trình độ đại học giữa Việt Nam và LB Nga theo phương thức đào tạo 2 năm tại Việt Nam, 4 năm tại Nga. Có 3 đề án phối hợp đào tạo thạc sĩ với các trường đại học tại Pháp, Hàn Quốc, Đức sử dụng kinh phí chuyển đổi từ khoản lãi nói trên, đào tạo theo phương thức 1 năm tại Việt Nam và 1 năm ở nước ngoài.

Mặt khác, Bộ GD- ĐT còn hợp tác với Bộ GD- ĐT các nước có một số chương trình học bổng dành cho công dân Việt Nam đi học ở nước ngoài. Có thể kể đến một số chương trình như: Quỹ Giáo dục Việt Nam - Hoa Kỳ (VEF) mỗi năm tuyển khoảng 40 thí sinh đào tạo tiến sĩ về khoa học tự nhiên, toán, công nghệ, kỹ thuật, môi trường, y tế cộng đồng tại các trường đại học hàng đầu của Hoa Kỳ; Chương trình học bổng Úc hợp tác với Bộ GD-ĐT tuyển khoảng 150 học bổng đào tạo sau đại học hàng năm; Chính phủ Nhật Bản cấp khoảng 50 học bổng đào tạo sau đại học  mỗi năm; Chính phủ Hàn Quốc cấp khoảng 10 học bổng và Chính phủ Pháp cũng cấp nhiều học bổng theo các bộ, ngành khác nhau.

GS-TSKH Phạm Sỹ Tiến

(Nguyên Vụ trưởng, Trưởng ban Điều hành Đề án 322)

Theo Sài Gòn Giải Phóng