"Độc đáo" cách tìm tên người phản biện kín luận án tiến sĩ và những hệ lụy

Bài báo “Phản biện kín luận án Tiến sĩ, Thầy bói xem voi” đã chỉ ra cách tìm tên nghiên cứu sinh khi nhận được luận án Tiến sĩ bị xóa tên tác giả. Tuy nhiên bài phản biện kín chưa chỉ ra cách tìm tên người phản biện kín.

 Dưới đây là câu chuyện của một giáo sư nhiều lần tham gia phản biện kín chia sẻ và những hệ lụy của phản biện kín.

Một lần  nhận được điện thoại của người lạ xin đến gặp tôi tại nhà riêng. Tôi đồng ý và ngạc nhiên khi nghe người lạ đến nhà tự giới thiệu :

- Thưa thầy em là nghiên cứu sinh (NCS) Nguyễn Văn B mà thầy mới gửi phản biện kín (PBK) luận án tiến sĩ (TS) của em cho trường..

Tôi ngạc nhiên hỏi lại với thái độ dọa nạt:

- Em phải nói cho tôi biết, vì sao bản nhận xét phản biện kín không đề tên mà em vẫn biết tên tôi phản biện ?  Có phải  chuyên viên xử lý hồ sơ NCS của Trường em  đã báo em biết phải không?. Em có thể bị kỷ luật vì dám đến nhà phản biện kín.

Đúng là :“Nhất quỷ nhì ma, thứ ba học trò”, “Nhất quỷ nhì ma, thứ ba là NCS”, B tỏ ra không sợ mà bình tĩnh giải thích cho tôi cách truy tìm người phản biện kín khá độc đáo và công phu.

B sưu tầm tất cả các nhận xét phản biện kín và các nhận xét phản biện công khai trong các Hội đồng cấp cơ sở và cấp trường ở các khóa trước. Thông thường những phản biện kín lại được mời tiếp  làm ủy viên Hội đồng cấp Trường và những nhận xét của ủy viên Hội đồng cấp Trường luôn phải công khai ký tên.

Mỗi một phản biện có cách trình bày font chữ, cách căn lề, câu chữ thể hiện riêng  trong bản nhận xét phản biện… nên bản nhận xét phản biện kín dù không đề tên, khi đối chiếu với bản nhận xét phản biện đó ở cấp Trường, B dễ dàng tìm được tên của các phản biện kín.

Ví dụ giáo sư A (GS A) ngoài cơ sở đào tạo được mời phản biện kín luận án TS. Nhận xét của giáo sư A phản biện kín sẽ không ký tên và được gửi cho NCS chỉnh sửa.

Đến hội đồng cấp Trường, nếu GS A được tiếp tục mời làm phản biện trong Hội đồng, GS A phải gửi bản nhận xét có đầy đủ chữ ký.  Nếu GS A tiếp tục được mời phản biện kín cho NCS khác thì NCS mới dễ dàng biết tên địa chỉ của GS A. Đây chính là kẻ hở trong quy trình phản biện kín

Tương tự, khi nhận  được nhận xét phản biện kín của tôi, B cũng đối sách với các bản nhận xét phản biện cấp cơ sở và cấp Trường của tôi  khóa trước và nhanh chóng “lần” ra tôi.

Sau khi giải thích cho tôi hiểu về cách truy tìm Phản biện Kín, B “lật bài ngửa”

- Em biết tìm đến nhà Thầy phản biện kín là sai quy chế, có thể bị kỷ luật.  Tuy nhiên do thầy không hiểu bản chất luận án của em, nếu em giải trình trên giấy, thầy sẽ không hiểu. Vì vậy em buộc phải đến để trao đổi mong Thầy hiểu đúng luận án của em. Nếu cần, em mời thầy đến phòng thí nghiệm để xem kết quả thực nghiệm.  

Sau khi nghe B giải thích,  tôi dần hiểu ra, tôi đã quá tự tin nên đã có ý kiến  thiếu căn cứ khoa học và hồ đồ trong bản nhận xét phản biện kín luận án của B.

Qua câu chuyện đã trình bày trên và tổng hợp với bài phản biện kín của tác giả Ngô Tứ Thành có thể rút ra kết luận sau :

- Người phản biện kín khi nhận được luận án Tiến sĩ không đề tên NCS, có thể tìm ra được tên NCS một cách nhanh chóng.

- NCS sau khi nhận được bản nhận xét phản biện kín, bằng phương pháp thống kê khoa học, sưu tầm các bản nhận xét phản biện các khóa trước và dùng phương pháp đối sánh loại trừ,  NCS dễ dàng tìm ra người phản biện kín.

Điều gì sẽ xảy ra nếu Bộ Giáo dục – Đào tạo vẫn duy trì Phản biện Kín ?

Thứ nhất, Một số NCS “tốt tính” sau khi nhận bằng Tiến sĩ đã truyền lại kinh nghiệm truy tìm danh tính phản biện kín cho các NCS khóa sau tự thực hiện.

Một số NCS “không tốt” lợi dụng khả năng truy tìm phản biện kín của mình đã chuyển sang làm “dịch vụ” tìm phản biện kín “chọn gói” dẫn đến những “lùm xùm”, “bát nháo” xung quanh phản biện kín ở các cơ sở đào tạo làm ô nhiễm môi trường Giáo dục được gọi là bậc cao nhất trong hệ thống giáo dục Việt Nam.

Thứ hai, Nghi kỵ lẫn nhau trong nội bộ của cơ sở đào tạo

Do NCS biết được tên người  phản biện kín, nên lãnh đạo cơ sở đào tạo đã nghi ngờ chuyên viên trực tiếp xử lý hồ sơ NCS của Phòng quản lý Sau đại học đã cung cấp tên người phản biện kín cho NCS. Tuy không có bằng chứng để kỷ luật, nhưng do nghi ngờ, một số chuyên viên đã bị điều chuyển công tác một cách oan ức.

Vì vậy, việc xóa tên NCS trong luận án Tiến sĩ để đưa cho phản biện kín và xóa tên người phản biện kín trong bản nhận xét phản biện kín  là không cần thiết. Trong Dự thảo Thông tư Quy định quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ mà Bộ GD&ĐT đang lấy ý kiến cần bỏ ngay quy trình ngớ ngẩn này.