Đại học cần mạnh dạn, cởi bỏ rập khuôn để tự chủ

Đó là ý kiến của Đại tướng Đỗ Bá Tỵ, Phó Chủ tịch Quốc hội đưa ra tại hội thảo giáo dục 2018 với chủ đề Giáo dục đại học - Chuẩn hóa và hội nhập quốc tế.

Đại học - Tự chủ, tự quyết, có giám sát

Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho rằng chủ trương của Đảng và Nhà nước coi giáo dục - đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp trồng người, luôn phải được ưu tiên để tạo dựng và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ cho xây dựng đất nước. Chủ trương này càng được khẳng định rõ nét hơn trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa.

Trong đó, giáo dục đại học (GDĐH) là nơi chịu trách nhiệm cuối cùng của hệ thống giáo đục để đưa ra sản phẩm giáo dục cho xã hội. Đồng thời đây là cấp học có vai trò quyết định trong việc xây dựng và phát triển lực lượng lao động chất lượng cao cho cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của đất nước, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ nhận định.

Đồng thời, trong hơn 30 năm đổi mới, giáo dục đại học đã đạt được những thành tự quan trọng, góp phần to lớn thực hiện thành công trong sự nghiệp đổi mới, đưa đất nước tiến vào thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa từng bước hội nhập tích cực.

Trường đại học sẽ đảm đương trách nhiệm đào tạo nhân lực có sức cạnh tranh hội nhập trong khu vực và quốc tế. Do đó, các trường cần có tự chủ thì mới có khả năng bứt phá lên trong hội nhập và khẳng định tên tuổi trước thế giới.

Cởi bỏ dập khuôn

Ông Dilip Parajuli, chuyên gia của Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam thống kê, hiện nay Việt Nam xếp hạng thứ 84/137 về chất lượng giáo dục đại học và có 2 trường đại học lot top 1.000 trường của thế giới (ĐH Quốc gia Hà Nội; ĐH Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh) và 5 trường lot top 400 của châu Á. Theo đại diện này, như vậy là thấp so với chính khu vực và thế giới.

Theo ông Dilip Parajuli, nguyên nhân chính của thứ hạng thấp này là do các chính sách đang kìm hãm sự “bùng nổ” của các trường đại học. Nên cởi bỏ “chiếc áo dập khuôn” trong việc quản lí về mặt tài chính và hành chính trong các trường phát triển.

“Việc tiếp cận và đánh giá này thì không nên có trong luật mà chỉ là một cách để các trường cần làm để vừa nâng cao vừa làm vấn đề hướng đi phát triển cho chính các trường. Đồng thời, Chính phủ chỉ mang tính định hướng trong việc tự chủ đại học, còn lại các trường sẽ tự chọn hướng đi cho mình.

Các trường sẽ chịu trách nhiệm trước Nhà nước và trước chính sinh viên của mình cho nên các trường đừng rụt dè, hãy mạnh dạn xin tự chủ để nâng cao chất lượng và thứ hạng cho mỗi trường nói riêng và giáo dục Việt Nam nói chung”, ông Parajuli chia sẻ thêm.

Bên cạnh đó, xu hướng toàn cầu trong giáo dục đang diễn ra rất mạnh, số lượng du học sinh tăng cao; các trường mở phân hiệu tại các quốc gia mới nổi về kinh tế. Đồng thời, tăng số lượng giảng viên quốc tế và hợp tác nghiên cứu và xếp hạng trường ĐH quốc tế là những nhu cầu không thể không làm để giải bài toán hội nhập. Nhưng cho đến nay cả 4 khía cạnh này, tỉ lệ của Việt Nam đều vẫn rất thấp, mới chỉ đang ở mức độ tiệm cận. Dù muốn hay không thì Việt Nam vẫn cần phải tham gia vào các bảng đánh giá trên thế giới để khẳng định việc hội nhập của mình.

Không trông đợi ngân sách Nhà nước

Theo tham luận của Bộ Tài chính đánh giá, nguồn tài chính cho giáo dục đại học (GDĐH) còn hạn hẹp, chưa được đa dạng hóa. Các cơ sở GDĐH chưa chủ động về nguồn thu, chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách nhà nước và từ thu học phí (đối với cơ sở GDĐH công lập) và nguồn thu học phí (đối với cơ sở GDĐH ngoài công lập), nguồn thu từ hoạt động dịch vụ, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ còn hạn chế.

Học phí của các cơ sở GDĐH (công lập, ngoài công lập) nhìn chung còn phụ thuộc vào điều kiện kinh tế xã hội thực tế của đất nước nên chưa thể có mức thu cao; về nguyên tắc các cơ sở GDĐH công lập thu học phí theo khung học phí do nhà nước quy định. Mức học phí chưa phù hợp với chi phí đào tạo thực tế của các nhóm ngành, các bậc đào tạo.

Từ những nhận định này, Bộ Tài chính đã đưa ra một số đề xuất. Bộ Tài chính đề nghị Bộ Giáo dục & đào tạo các trường đại học cần nghiên cứu từng bước giải quyết các vấn đề bất cập về vấn đề học phí trong các cơ sở GDĐH. Đảm bảo lợi ích của các cơ sở GDĐH nhưng cần phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước. Bên cạnh đó cần nghiên cứu đề xuất để thực hiện các chính sách hỗ trợ đối với người học, ví dụ chính sách về tín dụng đào tạo, chính sách học bổng, chính sách miễn giảm học phí đối với đối tượng chính sách.

Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đề nghị các cơ sở GDĐH (công lập và ngoài công lập) cần chủ động trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch tài chính theo hướng tự chủ nguồn thu, nhiệm vụ chi; tránh tình trạng các cơ sở GDĐH công lập trông chờ và nguồn ngân sách nhà nước.

Về xác định mức thu học phí, các cơ sở GDĐH dựa trên kinh nghiệm hoạt động của từng trường, dự báo nhu cầu của xã hội để xác định quy mô tuyển sinh, ngành nghè đào tạo thế mạnh… và xác định mức học phí bảo đảm lợi ích của nhà trường, đồng thời phù hợp với khả năng đóng góp của xã hội, tránh để học phí làm gánh nặng quá lớn cho nỗi lo đi học như một số trường đại học hiện nay.

Hà Cường