Chuyển giáo viên sang làm hợp đồng: Tiền lương, thu nhập chỉ có thể tốt hơn!

Bộ trưởng GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ vừa cho biết, sắp tới đây, ngành Giáo dục sẽ chấm dứt biên chế đối với giáo viên để chuyển sang hợp đồng. Thông tin này đang khiến hàng triệu thầy cô giáo và gia đình hoang mang. Từ góc độ của người làm chính sách về lao động, tiền lương, quan điểm của ông thế nào?

Trước hết phải khẳng định đây chỉ là quan điểm đang trong quá trình nghiên cứu, xem xét, dự kiến “sắp tới đây sẽ chấm dứt việc biên chế đối với giáo viên để chuyển sang hợp đồng” của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ. Còn hiện nay, việc này đang được thực hiện theo quy định của pháp luật. Cụ thể, Luật Viên chức quy định về viên chức hoàn toàn khác với chế định dành cho người lao động làm việc theo hợp đồng lao động được quy định trong Bộ luật lao động.

Với các đơn vị sự nghiệp công lập, cần phân biệt rõ viên chức làm việc theo hợp đồng làm việc và người lao động làm việc theo hợp đồng lao động. Viên chức được tuyển dụng căn cứ vào nhu cầu công việc, vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp và quỹ tiền lương của đơn vị sự nghiệp công lập, được thực hiện thông qua thi tuyển, xét tuyển. Còn đối với người lao động, việc tuyển dụng là theo nhu cầu của người sử dụng lao động.

Về tiền lương, lương viên chức thực hiện theo chế độ hợp đồng làm việc và hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập phù hợp. Còn người lao động thì hưởng lương từ quỹ lương của người sử dụng lao động theo thỏa thuận được ghi trong hợp đồng lao động…

Giáo dục là quốc sách hàng đầu, quan trọng với việc phát triển nguồn nhân lực quốc gia nên mọi thay đổi, sắp xếp trong hệ thống giáo dục nói chung cũng như việc thay đổi cơ chế, chính sách đối với các nhà giáo nói riêng là những vấn đề hệ trọng, cần được nghiên cứu, xem xét một các thấu đáo.

Vậy việc chuyển cả triệu viên chức hoạt động trong ngành sang chế độ lao động hợp đồng khả năng sẽ tác động thế nào tới lĩnh vực giáo dục, đào tạo nhân lực như ông nói?

Tôi được biết, hiện Ban Chỉ đạo Nhà nước về đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập vẫn đang trong quá nghiên cứu, xem xét vấn đề này. Đoàn công tác do Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ đang làm việc với một số bộ, ngành trung ương, trong đó có Bộ Giáo dục về cơ chế quản lý, cơ chế tài chính, tổ chức hệ thống các đơn vị sự nghiệp công lập. Quan điểm được nêu rõ là, việc xem xét xét tiếp tục hay chấm dứt biên chế đối với giáo viên vẫn đang trong quá trình xem xét, nghiên cứu và phải tiến hành một cách thận trọng, có lộ trình để không làm xáo trộn, bất ổn trong hệ thống giáo dục nhất là với giáo dục phổ thông.

Vậy theo ông, ngành Giáo dục có quá vội vàng, chủ quan khi đưa ra thông tin này?

Mục tiêu đổi mới cơ chế hoạt động của các cơ sở giáo dục là để các đơn vị này phát huy được tốt hơn, tạo điều kiện tốt hơn cho hệ thống giáo dục và đào tạo chứ không phải là việc giảm sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với hệ thống này. Bộ trưởng GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ cũng đã nêu rõ, để nâng cao chất lượng giáo dục phải bắt đầu từ đội ngũ giáo viên, muốn thu hút và giữ chân được giáo viên giỏi cần có chế độ đãi ngộ lớn. Nếu cứ giữ mãi định biên như hiện nay sẽ khó tạo ra được động lực cho những người tâm huyết và lâu dài khó tạo được “đột phá” cho quá trình đổi mới giáo dục. Việc đổi mới cơ chế, theo đó, là cần thiết nhưng cũng sẽ được tiến hành một cách thận trọng, có lộ trình và trước mắt có thể xem xét việc tổ chức thí điểm thực hiện.

Theo tôi, đối với hệ thống giáo dục đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp thì có thể thực hiện thí điểm trước và từng bước chuyển dần sang cơ chế hợp đồng đối với các giảng viên, giáo viên. Còn đối với hệ thống giáo dục phổ thông thì cần phải xem xét kỹ càng hơn.

Vấn đề gây nhiều tâm tư nhất trong việc này là làm thay đổi vị thế của người giáo viên, chuyển sang chế độ hợp đồng khiến nhiều người nghĩ các thầy cô sẽ trở thành những “người làm thuê” cho một ông chủ cụ thể, phải “bảo sao làm vậy”, khác hẳn với ý nghĩa của yếu tố chi phối lớn nhất của việc trồng người?

Đúng là người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập được pháp luật trao rất nhiều nhiệm vụ, quyền hạn quan trọng, quyết định về tài chính, nhân sự, điều hành hoạt động thường xuyên của đơn vị. Vậy nếu thực hiện chuyển chế độ viên chức theo hợp đồng làm việc sang chế độ hợp đồng thì phải xem xét cơ chế bổ nhiệm người đứng đầu các đơn vị sự nghiệp trong hệ thống giáo dục phải được xem xét, nghiên cứu hoàn thiện cho phù hợp.

Xin nhắc lại lời của Cựu Thủ tướng Anh Tony Blair khi bàn chuyện cải cách DNNN ở Việt Nam, “việc phản ứng các cải cách là bình thường, với những cải cách không có phản ứng thì cần xem lại”. Do đây là vấn đề có thể tác động đến hàng triệu thầy cô giáo, Bộ GD-ĐT cần phải phối hợp với các ngành liên quan nghiên cứu kỹ, trước mắt từng bước xin chủ trương thí điểm để có lộ trình phù hợp, tổng kết thực tiễn đề xuất sửa đổi Luật viên chức một cách căn cơ.

Nếu triển khai việc chuyển từ biên chế sang hợp đồng đối với giáo viên, vấn đề nào cần xử lý trước hết để tránh những tác động tiêu cực, thưa ông?

Vấn đề cần quan tâm nếu như triển khai áp dụng hình thức hợp đồng với giáo viên đó là phải xác định rõ về chủ thể có quyền ký hợp đồng với các giáo viên là ai, cơ quan, tổ chức nào, quy trình thực hiện và cơ chế kiểm soát ra sao?

Về cơ chế tiền lương và thu nhập cần đảm bảo nguyên tắc là chỉ có thể tạo ra chế độ tốt hơn chứ không thể làm ảnh hưởng đến thu nhập của người giáo viên.

Điều quan trọng nhất, theo tôi, chính sách phải nhất quán, bình đẳng và tổ chức đồng bộ chung chứ không thể riêng lẻ áp dụng riêng cho hệ thống giáo dục và đào tạo. Tránh sự chênh lệch trong các đơn vị sự nghiệp công lập giữa các ngành, lĩnh vực với nhau.

Xin cảm ơn ông!

P.Thảo