Chuyện cô giáo phải dạy không sách giáo khoa, tự dự giờ tiết dạy của mình

Cô Đào Thị Sa Ron, Phó hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Cần Thơ là một trong những giáo viên người Khmer nổi tiếng nhất ở Tây Nam Bộ. Cô là người đã khai sinh cuộc thi Hùng biện tiếng Khmer khu vực Đông bằng Sông Cửu Long, tạo phong trào thi đua và sân chơi bổ ích, sôi nổi cho học sinh người Khmer trong vùng.

Đam mê văn hóa Khmer khi mới chỉ là cô bé 7 tuổi

Cô Sa Ron kể, khoảng 40 năm trước, vùng quê của cô (huyện Thới Lai, TP Cần Thơ) còn chưa có đường đi, ai muốn ra thị trấn phải lội ruộng quãng dài. Trong ấp chỉ có một trường làng dạy tiếng Việt và một ngôi chùa có dạy tiếng Khmer cho các chú tiểu học tu.

Vì đời sống khó khăn, hầu như bạn bè cùng trang lứa với cô Sa Ron đều không học đến nơi đến chốn, con gái đi học lại càng hiếm. Nhưng cô bé Sa Ron 7 tuổi đã không mải chơi như chúng bạn, cứ thích sáng vào trường học tiếng Việt, chiều vào chùa học tiếng Khmer.

"Hồi đó cả ấp chỉ có tôi và một bạn nữ đi học chữ Khmer, chùa chỉ ưu tiên dạy cho nam giới nên các bạn nữ cũng ngại đến. Thấy tôi đi học, hàng xóm còn dèm pha, cho rằng đằng nào cũng đi lấy chồng nên học chỉ tốn công, tốn tiền.

Nói một đứa trẻ 7 tuổi yêu thích văn hóa dân tộc và muốn đi học để phát huy văn hóa của dân tộc mình nghe rất lớn lao, và khó tin lắm, nhưng vì điều đó mà tôi quyết học bằng được 2 thứ tiếng", cô Sa Ron kể.

Học xong chữ Khmer phổ thông ở trong chùa làng, cô Sa Ron quyết tâm xuống Sóc Trăng học thêm về chữ Khmer cổ. Rồi cô cũng là người đầu tiên ở Cần Thơ đi học sư phạm tiếng Khmer những năm đầu thập niên 90.

Ra trường năm 1998, cô về công tác ở Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú Cần Thơ, trở thành giáo viên dạy tiếng Khmer đầu tiên và duy nhất của thành phố trong nhiều năm.

Là "của quý", cô Sa Ron đã nhận được sự ưu ái hết mực của nhà trường và đồng nghiệp. Những tình cảm quý báu đó đã động viên cô vượt qua giai đoạn khó khăn những năm đầu.

"Hồi đó lương không có bao nhiêu nhưng cứ ngày ngày đạp xe mấy chục ki-lô-mét đi về, nắng còn đỡ, mưa là lội sình. Cũng vì lương không nhiều nên không dám ăn tiêu, nên gầy lắm.

Thấy thế, trường ưu ái dành riêng một phòng cho tôi ở. Các anh chị đồng nghiệp còn góp tiền cho tôi, bắt mua đồ ăn cho béo lên thì thôi. Sợ tôi ngại khó mà nghỉ việc, hiệu trưởng còn nói trường sẵn sàng nuôi tôi miễn phí, lương vẫn trả đều", cô Sa Ron nhớ lại những kỷ niệm thời mới vào nghề.

Vượt mọi khó khăn chỉ mong học sinh giữ được ngôn ngữ dân tộc

Nhưng cũng trong những năm đó, có những khó khăn, bế tắc đến mức cô Sa Ron đã nghĩ đến chuyện bỏ nghề.

"Một mình một cõi", không có ai để hoi han, tham vấn. Có khi cô Sa Ron phải vào chùa hỏi sư để bổ sung kiến thức. Nghe đâu đó có ai hiểu biết nhiều về văn hóa, ngôn ngữ Khmer cô lại không ngại đạp xe đến hỏi.

Trước đây Bộ GD&ĐT cũng chưa xây dựng sách giáo khoa và chương trình chuẩn giảng dạy tiếng Khmer, cô Sa Ron phải tự tìm tài liệu để xây dựng chương trình dạy của riêng mình.

"Tôi đi dạy 6 năm thì trường mới hợp đồng được thêm một giáo viên dạy tiếng Khmer. Thời gian đầu, thấy thầy cô khác có người dự giờ, tôi tủi thân lắm. Tôi ước có người dự giờ mình, để chỉ cho mình sai gì, thiếu gì.

Rồi tôi đã phải xây dựng kế hoạch, tự dự giờ tiết dạy của chính mình. Mỗi khi có điều gì cần học hỏi, tôi phải lặn lội đi Sóc Trăng, Trà Vinh mới có người chỉ dạy cho. Hay một lần nghe nói có người ở Sóc Trăng vừa tốt nghiệp thạc sĩ tiếng Khmer từ Campuchia về, tôi liền tìm đến nơi nhờ họ chia sẻ kiến thức", cô Sa Ron kể.

Môn Tiếng Khmer phải học khoảng 6 năm mới đọc viết thành thạo, lại không có trong chương trình thi. Cô Sa Ron cho rằng việc hình thành cho học sinh ý thức trách nhiệm và tình yêu với môn học còn khó hơn cả việc xây dựng chương trình giảng dạy.

Hơn nữa, việc thuyết phục phụ huynh ủng hộ, thúc giục con em học hành cũng là vấn đề nan giải.

"Tôi đã từng 8h đêm đạp xe đến nhà thuyết phục học sinh tiếp tục đến trường, khuyên nhủ hết lời. Học sinh không chịu học đã đành, phụ huynh còn ủng hộ con nghỉ học. Những lúc đó tôi buồn, cảm thấy mình thất bại như mất mát điều gì to lớn.

Rồi học sinh đến lớp, ý thức và năng lực của các em khác nhau nhiều lắm, phần đa là không muốn học. Xây dựng phương pháp dạy phù hợp rất khó. Tùy từng lớp, tôi áp dụng cách dạy khác nhau, chia nhóm, tạo trò chơi, cho giải đố hay tổ chức những cuộc thi nhỏ.

Tôi nói cho các em biết trách nhiệm phải học tiếng dân tộc mình để lưu giữ văn hóa, để yêu quê hương và để có năng lực xây dựng quê hương", cô Sa Ron chia sẻ.

Không chỉ dạy chữ, cô Sa Ron còn dạy học sinh về phong tục tập quán, về những điệu múa, bài hát, món ăn của dân tộc mình.

Để tạo không khí thi đua học tập sôi nổi, năm 2014 cô Sa Ron đã tổ chức cuộc thi Hùng biện tiếng Khmer cho học sinh trong trường. Vì cuộc thi đạt thành công lớn, chỉ một năm sau đã trở thành giải đấu cấp vùng, nơi mà học sinh người Khmer ở khắp miền Tây đều muốn giành suất tham gia.

"Cuộc thi không chỉ tạo sân chơi để học sinh người Khmer rèn dũa kỹ năng hùng biện bằng ngôn ngữ dân tộc. Đó còn là cơ hội để các em giao lưu, học hỏi giữa các cộng đồng người Khmer ở các tỉnh. Tạo cho các em phong trào thi đua, tăng sự tự tin, tăng hiểu biết văn hóa dân tộc mình", cô Sa Ron nói.

Cô Sa Ron nhìn nhận, đến nay ý thức, tinh thần học tập của học sinh người Khmer đã tốt hơn rất nhiều. Môn Tiếng Khmer cũng đã có sách giáo khoa, việc dạy và học đã trở nên thuận lợi.

"Rất mừng là nhiều em đi ra từ ngôi trường này đã thành đạt. Hầu hết các em học nghề, thành thợ, có một số thì kinh doanh. Cũng có nhiều em đã quay về đây trở thành giáo viên trong trường", cô Sa Ron chia sẻ.

Đã làm Phó hiệu trưởng hơn một khóa, còn 7 năm nữa mới đến tuổi nghỉ hưu, cô Sa Ron tâm sự rằng không muốn thăng chức vì chỉ muốn được gắn bó với chuyên môn, với ngôi trường và với những thế hệ học sinh thân yêu của mình.