Bộ GD&ĐT giải thích về tiêu chí cuộc thi Khoa học kỹ thuật quốc gia đang bị phụ huynh "tố"

Theo ông Nguyễn Xuân Thành, Phó Vụ trưởng Vụ GDTH, Bộ GDĐT đã nhận được đơn kiến nghị của bà V.T.X.H, phụ huynh em N.N.A; ông N.T.S, phụ huynh em N.T.T; ông N.V.T, phụ huynh em N.N.H về kết quả cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học (VISEF) năm học 2018- 2019 ở các tỉnh phía Bắc.

Trong đơn kiến nghị nêu rằng một số dự án được giải có trùng đề tài với một số dự án đã được nghiên cứu trước đó.

"Bộ sẽ thành lập Hội đồng thẩm định độc lập để đánh giá sự đóng góp của học sinh trong vấn đề nghiên cứu và sẽ đưa ra kết luận. Sau khi đánh giá độc lập, chúng tôi mới xét tuyển chọn đội tuyển đi thi quốc tế trên cơ sở kết quả đã chấm của Hội đồng giám khảo" - ông Thành khẳng định.

Thưa ông, các dự án tham dự cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học (VISEF) hàng năm được chấm theo các tiêu chí nào?

Các cuộc thi ở khu vực phía Bắc và phía Nam đều phải tuân thủ Quy chế thi theo hướng dẫn của Bộ GDĐT. Cụ thể, thành phần Ban Giám khảo (BGK) được lựa chọn từ các nhà khoa học có trình độ tiến sĩ trở lên thuộc các chuyên ngành phù hợp với lĩnh vực nghiên cứu của HS.

 Trưởng BGK phải là phó giáo sư trở lên. BGK thực hiện chấm thi theo thông tư hướng dẫn của Bộ, có sự giám sát của thanh tra ở tất cả các khâu. Các dự án tham gia thi được chia thành các nhóm lĩnh vực, bao gồm các đề tài thuộc các lĩnh vực gan nhau, do một tiểu ban giám khảo chấm.

Mỗi dự án đều được chấm qua hai phần: chấm trên báo cáo tóm tắt và chấm phỏng vấn thí sinh tại gian trưng bày của từng dự án.

Ở mỗi phần chấm, các giám khảo bốc thăm các dự án để chấm, mỗi dự án sẽ được 5 giám khảo/phần chấm để chấm độc lập theo các tiêu chí đã quy định trong thông tư hướng dẫn. Đây cũng là các tiêu chí chấm của cuộc thi quốc tế. Điểm của từng phần là Điểm trung bình do 5 giám khảo chấm độc lập.  

Theo tiêu chí đánh giá, chú trọng về mục tiêu của dự án, sự đóng góp của dự án vào lĩnh vực nghiên cứu, vấn đề đặt ra là có kiểm chứng được bằng các phương pháp khoa học không. Báo cáo và Poster cần thể hiện rõ kế hoạch, phương pháp nghiên cứu của học sinh, dựa trên kiến thức, cơ sở khoa học nào, quá trình thực hiện ra sao, quá trình thu thập, xử lý, đánh giá dữ liệu như thế nào, có khách quan không, cách tính toán, xử lý có khoa học không,... Cách trình bày poster cũng được tính điểm.

Ngoài ra, phần hỏi đáp trực tiếp với học sinh cũng được chấm 25 điểm, với mục tiêu đánh giá vai trò và sự sáng tạo của học sinh trong việc phát hiện vấn đề, trong phương pháp nghiên cứu, đánh giá, rút ra kết luận,...

Tóm lại, việc chấm các dự án đều dựa trên các tiêu chí chung nào thưa ông?

Các tiêu chí phải đặt ra vấn đề cụ thể, rõ ràng, xuất phát từ thực tế khoa học hoặc nhu cầu thực tiễn.

Với dự án khoa học phải có thiết kế rõ ràng, thông số, biến số cụ thể, chính xác, thể hiện rõ cách thực hiện.

Với dự án kỹ thuật cần có thiết kế cụ thể, thuyết minh được dụng cụ đó đáp ứng nhu cầu thực tế như thế nào.

Về quá trình thực hiện, với dự án khoa học, cần làm rõ sử dụng thí nghiệm gì, dụng cụ gì để có kết quả cuối cùng.

Với dự án kỹ thuật, phải thực hiện được mẫu đã thiết kế để chứng minh thiết kế của các em có thể hoạt động được trong thực tế.

Điều quan trọng là phát hiện “khe hở” của nghiên cứu để giải quyết

Được biết, nghiên cứu của các em không phải là nghiên cứu độc lập mà thường có sự kế thừa từ các nghiên cứu trong cùng lĩnh vực đã được thực hiện trước đó?

 Tiêu chí cuộc thi yêu cầu học sinh phải xác định rõ được sự đóng góp của các em vào lĩnh vực các em nghiên cứu. Điều quan trọng là các em phải phát hiện ra những “khe hở” mà các nghiên cứu trước chưa giải quyết được để tập trung giải quyết các vấn đề này.

 Như vậy, dù các em có thể nghiên cứu cùng một vấn đề của các nghiêm cứu trước đó, nhưng có sáng tạo trong phát hiện vấn đề cần giải quyết, cách đưa ra giải pháp khác nhau, thì đó chính là đóng góp mới.

Chẳng hạn một trong những dự án được giải quốc tế của học sinh Việt Nam những năm trước tập trung nghiên cứu sử dụng sinh khối rơm rạ để tạo ra một số chất mới.

Đề tài này từng được một nhóm nghiên cứu nước ngoài khai thác, nhưng khi hội đồng khoa học trực tiếp phỏng vấn học sinh thì nhận thấy các em cũng đã tìm hiểu rất kỹ các nghiên cứu trước đó.

Các em cũng cho biết mục tiêu nghiên cứu của nhóm nước bạn là để làm ra cồn, còn học sinh Việt Nam là để làm ra lipit để tạo nguyên liệu tiềm năng chế tạo biodiezel. Các em cũng đưa ra cách xử lý bằng vi sinh vật địa phương ở Việt Nam, sử dụng vôi bột trong quá trình tiền xử lý, đưa ra hiệu quả tốt hơn.

Nhờ nghiên cứu kỹ các dự án tương tự có chung lĩnh vực, kết hợp với sự sáng tạo của riêng các em, dự án này đã được giải tư quốc tế.

Hai năm trước, có một dự án kỹ thuật cơ khí khác của học sinh Việt Nam cũng được nhắc tới. Đó là dự án về xe lăn leo cầu thang. Đề tài này cũng đã có nhiều nghiên cứu, tuy nhiên nhóm học sinh Việt Nam đã lựa chọn nghiên cứu, cải tiến chỉ một bộ phận trong xe lăn, để giúp người sử dụng có thể le cầu thang một cách thuận tiện.

Nhờ xác định nhu cầu thực tiễn và thể hiện sáng tạo trong thiết kế mà nhóm học sinh Việt Nam đã đoạt giải 3 quốc tế tại Mỹ.

 Tương tự, một dự án khác của học sinh Việt Nam về cánh tay robot - một vấn đề khá quen thuộc trong giới nghiên cứu nói chung và các cuộc thi tương tự - cũng đã đoạt giải 3 quốc tế.

Như vậy, các dự án cần phải thể hiện được sự đóng góp của học sinh vào nghiên cứu, giải quyết các vấn đề khoa học hoặc thực tiễn. Đánh giá các dự án phải đánh giá phân tích yêu cầu khoa học, nhu cầu thực tế sự sáng tạo của học sinh.

Trân trọng cám ơn ông!

Hồng Hạnh