3 lý do khiến nhân lực Ngành Kinh tế biển khủng hoảng

Trên đây là nhận xét của PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Giảng viên Trường ĐHKHTN (ĐHQG Hà Nội) tại Hội thảo “Nghiên cứu và đào tạo vì sự phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam”, do Trường ĐHKT (ĐHQG Hà Nội) tổ chức ngày 28/12 tại Hà Nội.

Nhiều khoa “triệt tiêu” vì thiếu sinh viên

Theo PGS Chu Hồi, nhân lực kinh tế biển không chỉ là các nhà kinh tế. Họ còn là các nhà khoa học, những người làm công nghệ bởi đây là ngành vừa khai thác vừa sử dụng biển, quản lý biển, trong đó có thể kể đến những người lao động ở các lĩnh vực như: Thủy sản, dầu khí… Nhìn vào lực lượng này có thể thấy số lượng nhân lực ngành này không ít nhưng theo đánh giá của PGS Hồi, nhân lực chất lượng cao của ngành này còn hiếm.

Bằng chứng, số các em thi vào các ngành có chữ “biển” thường ít nhất trong tất cả các ngành nghề của cả nước. Theo PGS. Hồi, điều này kéo dài cả mười mấy năm nay. Ngay cả ĐH Thủy sản Nha Trang cũng bị nhập vào thành “ĐH Nha Trang". Trong ĐH Nha Trang vẫn tồn tại các khoa cũ như: Khoa Nuôi trồng; Khoa Kinh tế Thủy sản; Khoa Khai thác… Tuy nhiên, Khoa Khai thác cũng bị “xóa sổ” vì theo quy định, sau 3-5 năm, nếu tổng số sinh viên không đủ trên tổng số giáo viên thì phải xóa bỏ ngành đấy hoặc ghép.

Được biết, Trường ĐH Hàng hải là một trong những trường hiện vẫn còn đào tạo các ngành liên quan đến vận tải biển. Tuy nhiên, ngoài các ngành chủ công, trường cũng phải mời các khoa khác như: Kế toán, Ngân hàng…

"Đây là vấn đề đáng lo ngại và do nhiều nguyên nhân: Sản xuất còn nhỏ lẻ, chưa công nghiệp hóa và hiện đại hóa, nền sản xuất này còn lạc hậu và nhìn chung còn tụt hậu so với thế giới. Trừ Ngành Dầu khí có dáng dấp của ngành công nghiệp, còn lại vẫn còn mang tính thủ công, nhỏ lẻ. Do đó, ngành này không có nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao, không thành tập đoàn mà chỉ mang tính chất dòng tộc, anh em rủ nhau đi biển", PGS chia sẻ…

Thứ hai, theo ông, do cơ chế chính sách hiện nay về nền kinh tế tự phát còn tồn tại quá lâu, chưa có cơ chế chính sách để bắt buộc chuyển từ tư duy cũ sang tư duy công nghiệp nên bản thân người chủ không cần kĩ sư. Do đó, riêng về nghề cá, hầu hết đều rất thiếu nhân lực có bằng cấp.

Trao đổi với PV Dân trí, TS Nguyễn Quốc Việt, Chủ nhiệm Khoa Kinh tế phát triển, Giám đốc Chương trình Thạc sĩ Kinh tế biển, Trường ĐHKT (ĐHQG Hà Nội) cho hay, mặc dù chúng ta đang đẩy mạnh phát triển Ngành Kinh tế biển nhưng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này hiện vẫn còn thiếu.

Theo khảo sát của đơn vị này, một số trường chuyên ngành như ĐH Hàng hải cũng có đào tạo sâu về chuyên ngành liên quan đến vận tải biển. Hoặc chẳng hạn như ĐH Thủy sản Nha Trang cũng có các chuyên ngành về Hải dương học… Tuy nhiên, chưa có chương trình đào tạo thạc sĩ liên ngành, đa ngành có tính chất chuyên sâu về kinh tế biển nên ĐHQG đã mạnh dạn xây dựng chương trình này.

Thiếu nhân lực chất lượng cao

Theo phân tích của TS. Việt, do nhiều trường chạy theo nhu cầu tăng trưởng “nóng” nên hiện nay, nhiều trường ĐH đang chạy theo đào tạo các ngành hẹp và các ngành “hot” của xã hội như Kế toán, Ngân hàng... Điều đó, phần nào dẫn đến việc thiếu nhân lực chất lượng cao cho Ngành Kinh tế biển.

“Tuy nhiên, nhìn lại, các ngành “hot” hiện đang khủng hoàng thừa khá lớn, nhiều em không tìm được việc làm sau khi ra trường. Trong khi đó, các ngành kinh tế mới nổi hiện đang rất thiếu nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao. Do đó, chúng tôi đã định hướng trọng tâm xây dựng đào tạo sau đại học với ngành này nhằm đáp ứng nhu cầu mới của nền kinh tế biển nói riêng”, ông Việt cho hay.

Cũng theo ông Việt, đối lập với việc khủng hoảng thừa của các ngành “hot”, sau 1 năm tìm hiểu và xây dựng chương trình, đơn vị này đã có nghiên cứu thực tiễn. Theo đó, với nhu cầu phát triển các ngành kinh tế biển Việt Nam hiện nay, các vị trí quản lý, các tổ chức phi chính phủ, các doanh nghiệp, các chuyên gia phân tích chiến lược kinh doanh và các cán bộ nghiên cứu liên quan đến ngành này đang rất thiếu và cần số lượng lớn trong tương lai.

TS. Việt cho rằng, các trường cần phải tham gia đào tạo đội ngũ nhân lực chất lượng cao, không những có kiến thức chuyên sâu chuyên ngành mà cần có kiến thức đa ngành, đa lĩnh vực và sự hiểu biết về những cái mới, tích hợp các khía cạnh về quan hệ quốc tế, kinh tế quốc tế về hội nhập cũng như vấn đề biến đổi khí hậu, năng lượng xanh của Việt Nam.

Đồng tình với ý kiến này, PGS. Hồi cũng nhận định, việc đào tạo nhân lực trong thời gian tới không chỉ đào tạo thạc sĩ về kinh tế biển mà còn nhiều lĩnh vực khác.

“Ngoài việc đào tạo nguồn nhân lực cao hơn, ngư dân phải cần được đào tạo bổ sung thêm, đào tạo lại bởi họ chưa đáp ứng đủ chuẩn mực quốc tế. Về mặt thực tiễn họ có thể đủ kinh nghiệm nhưng nguyên tắc chưa đủ bởi ngoài việc làm nghề, khi ra biển, họ còn phải bảo vệ tổ quốc, phải hiểu pháp luật quốc tế và phải tham gia mặt trận hội nhập ngay trên biển.

Do vậy, ngoài việc đào tạo về kinh tế biển đa ngành, cần giúp người học có những kiến thức khác để vừa làm kinh tế vừa tham gia tư vấn quản lý”, ông Hồi nói.

Mỹ Hà