Đọc "Hành trình thống trị thế giới của YouTube" để hiểu nền tảng trực tuyến

Nơi khởi tạo nền kinh tế, sức chú ý trực tuyến

Bức tranh về YouTube, về những giá trị, những ảnh hưởng, thay đổi… do nó mang lại cho xã hội lớn hơn, ngoạn mục hơn, nhưng cũng ẩn chứa nhiều nỗi lo.

Trong làn sóng khởi nghiệp ở Mỹ, Chad Hurley luôn trăn trở tạo ra một thứ gì đó, nhưng chưa biết chính xác đó là thứ gì. Anh cùng hai người bạn lập trình viên Jawed Karim và Steve Chen hi vọng sẽ tìm thấy thành công trong lĩnh vực máy tính.

Cuối cùng, họ đã thống nhất với ý tưởng về một trang web cho phép người dùng chia sẻ và xem video. Họ mua tên miền YouTube.com, với ý định ban đầu đây là một kho lưu trữ mọi thể loại video cá nhân trên internet.

Bộ ba sáng lập đã ra mắt YouTube vào tháng 5/2005. Trong giai đoạn đầu chật vật tìm kiếm người dùng, nhà sáng tạo nội dung, tìm kiếm mục tiêu, định hướng, ứng phó vấn đề bản quyền và các vụ kiện về bản quyền, giải quyết vấn đề tài chính… Có lúc những người sáng lập YouTube phải bỏ tiền túi, dùng các thẻ tín dụng cá nhân để xoay sở.

Dù gặp nhiều khó khăn, nhưng trong một thời gian ngắn, YouTube đã “từ một trang web ngớ ngẩn thành một nền tảng cho các vấn đề quan trọng trên thế giới”, như lời tác giả. Nhưng YouTube chỉ bắt đầu có những bước chuyển vượt bậc khi được Google mua lại.

Theo một khảo sát, đến giữa năm 2019, có khoảng 1,7 tỉ người truy cập YouTube mỗi ngày (hơn 1/3 số người dùng Internet toàn cầu) để giải trí, học tập và thư giãn. Hơn 2 tỉ người truy cập hàng tháng trên YouTube, trở thành trang web được truy cập nhiều thứ hai trên thế giới sau Google, cũng là công cụ tìm kiếm phổ biến thứ hai trên thế giới sau Google.

YouTube đã trở thành thánh địa dành riêng cho các đoạn phim miễn phí trên mạng. YouTube dần hiện rõ là một nền tảng truyền thông gồm những nội dung được người dùng tạo ra và được sản xuất rẻ mạt, nhưng lại mang về những nguồn thu khổng lồ.

Không giống như hầu hết các trang web đại chúng khác, YouTube trả tiền cho những người đóng góp nội dung. Sự mới lạ này đã khai sinh ra một ngành công nghiệp hoàn toàn mới.

Theo tác giả, “không có một công ty nào có tác động lớn hơn YouTube trong quá trình khởi tạo nền kinh tế sức chú ý trực tuyến mà chúng ta có ở thời đại ngày nay”. YouTube đã làm thay đổi mãi mãi cách mọi người giải trí, cập nhật thông tin và kiếm tiền trực tuyến.

YouTube cũng đã khai sinh ra nền kinh tế sáng tạo. Chỉ với YouTube, những người bình thường mới thật sự trở thành người làm truyền thông, họ không chỉ xem tin tức mà còn tạo ra tin tức.

Hành trình thống trị thế giới của YouTube lần lượt được tác giả xâu chuỗi qua 33 chương sách. Mỗi chương đề cập một sự kiện, một nhân vật chính. Mỗi nhân vật, sự kiện ngồn ngộn chất liệu, thông tin, những “góc khuất” hậu trường đầy kịch tính…

Tất cả tạo thành một kết cấu đa dạng, chặt chẽ, dẫn dắt người đọc hình dung về quá trình hình thành và phát triển ngoạn mục của YouTube.

Đọc sách, bạn sẽ hiểu sâu hơn về cách mà YouTube phát minh ra “nền kinh tế sức chú ý”; về các “ngóc ngách” YouTube thu hút người xem, thu hút các nhà sáng tạo video và cùng họ kiếm tiền; về cuộc khủng hoảng doanh thu quảng cáo và các vấn đề về kiểm soát nội dung mà YouTube phải chật vật vượt qua.

Đồng thời cũng biết về những lợi ích và tác hại của nó; về cách YouTube sử dụng trí tuệ nhân tạo để quản trị nền tảng của mình, và những lần phải viết lại thuật toán từ những đòi hỏi của cuộc sống…

Quan trọng hơn, quyển sách giúp chúng ta “tiếp cận” những người đã sáng tạo ra nền tảng này, điều hành nó như một thực thể “vốn dĩ không thể định nghĩa và không thể kiểm soát”, hiểu nó như một nền tảng có sự sống riêng, nhìn nó như “con ngựa bất kham” luôn vượt tầm kiểm soát của người quản lý, điều hành.

Những “mặt tối không lường trước”

Trẻ em luôn là vấn đề được quan tâm. Vì vậy những “mặt tối” trong nội dung về trẻ em luôn gây ra phản ứng gay gắt.

Có thời điểm, tờ The Times của London đã đăng bài với tiêu đề Lạm dụng trẻ em trên YouTube, cùng tiêu đề phụ Google kiếm hàng triệu đô-la từ những video gây sốc. Không chỉ bị chỉ trích, YouTube còn từng bị xử phạt.

Tháng 9/2019, YouTube bị buộc tội vi phạm COPPA - luật bảo vệ quyền riêng tư của trẻ em vốn cấm các quảng cáo nhắm mục tiêu trên các phương tiện truyền thông “hướng đến trẻ em” - và bị phạt 170 triệu đô-la, số tiền lớn nhất từ trước đến nay đối với một vụ vi phạm luật này.

Ngay cả những người ủng hộ YouTube, như Patrick Walker, người từng rời khỏi vị trí điều hành các hoạt động của YouTube tại châu Âu, cũng quyết định không bao giờ để cô con gái nhỏ của ông xem trang web này một mình.

Ông cho rằng “chúng ta thật sự không lường trước được mặt tối. Những nền tảng này đã trở nên hấp dẫn đến mức khiến người ta bắt đầu mất đi khả năng kiểm soát hành động của mình”.

Đó chỉ là một trong những vụ YouTube “không lường trước được” mặt tối trên trang web của mình. Còn rất nhiều sự kiện “đình đám” khác.

Từ việc không kịp thời kiểm soát các nội dung bạo lực, khiêu dâm, kỳ thị giới tính... đến cả những vấn đề chính trị.

Để giải quyết các sự cố, YouTube cũng luôn xem xét lại đội ngũ của mình, sửa đổi các thuật toán. Google từ lâu đã nghiên cứu phát triển hình thức trí tuệ nhân tạo.

Năm 2011, một nhóm lập trình viên bí mật được bổ nhiệm vào phòng thí nghiệm “ý tưởng táo bạo” của công ty để phát triển các hệ thống máy tính có khả năng bắt chước cách suy nghĩ của con người. Nhưng trí tuệ nhân tạo cũng không giải quyết được mọi tình huống, những nỗ lực điều chỉnh thuật toán cũng không thể theo kịp những phát sinh mới.

Và còn rất nhiều ngóc ngách khác trong toàn bộ hệ thống hoạt động của YouTube, mà có lẽ đến khi đọc quyển sách này chúng ta mới có thể hình dung đầy đủ.

Đây là câu chuyện về một doanh nghiệp đã chuyển mình từ một công ty thua lỗ trở thành một thành công thương mại lớn, một trụ cột của Internet, biến Google thành một trong những công ty quyền lực nhất và có lợi nhuận cao nhất thế giới. Đây là câu chuyện về một kênh truyền thông đại chúng mới mẻ được điều hành bởi các thuật toán chứ không phải các biên tập viên, nghệ sĩ hay nhà giáo dục.

Mark Bergen cho rằng, thế giới mà YouTube mở ra - với nội dung và sự sáng tạo phong phú, với những người có ảnh hưởng và những người tham vọng, với tình trạng quá tải thông tin và các cuộc chiến văn hóa bất tận - đã trở thành một phần trong cuộc sống của chúng ta.

Theo tác giả, mâu thuẫn giữa những gì công ty mong muốn trở thành và những gì họ thật sự đạt được sẽ không bao giờ chấm dứt. Nhưng YouTube đã học cách chung sống với mâu thuẫn này, hoặc ít nhất cũng đã tận dụng nó để vận hành một doanh nghiệp kinh doanh phát đạt. Và tất cả vẫn còn tiếp tục ở phía trước.

Quyển sách khép lại, nhưng những câu chuyện về YouTube và tương tự như YouTube sẽ còn tiếp tục được mở ra trong một xã hội mà xu hướng công nghệ và thông tin mạng đang phát triển vượt mọi tầm kiểm soát. Nó cũng khơi gợi chúng ta nhiều suy nghĩ về việc ứng phó và định vị lại mình trong xã hội.

Thu An

Theo First News