Quảng Nam: Tưng bừng khai hội dinh Bà Chiêm Sơn

Chiêm Sơn là một trong những làng xã được hình thành vào thế kỷ thứ XV ở Quảng Nam. Thời kỳ sau lại thêm trù phú, nổi tiếng về nông nghiệp, dệt lụa tơ tằm như văn học dân gian có câu: “Chiêm Sơn là lụa mỹ miều. Mai vang tiếng cửi, chiều chiều tơ giăng”.

Với tâm thức của cư dân nông nghiệp, người dân lưu xứ khi đến khai phá vùng đất này đã gửi gắm niềm tin vào tín ngưỡng dân gian, mong được mùa, ấm no, hạnh phúc.

Vì vậy, ngay từ buổi đầu lập làng, người dân dựng dinh thờ vị nữ thần ở Chiêm Sơn, tổng Mậu Hòa với nhiều huyền thoại còn ẩn chứa về một tảng đá hình tượng giống như người đàn bà, dân trong vùng gọi là Bà Đá.

Dinh Bà Chiêm Sơn được coi là một trong những nơi có tín ngưỡng dân gian phổ biến nhất trong vùng về thờ Mẫu – Mẹ, xứ sở mà người địa phương thường gọi với cái tên thân thuộc là Bà như các vùng khác trong tỉnh Quảng Nam như: Thất vị nữ thần ở Điện Bàn, Bà Chợ Được (huyện Thăng Bình), Bà Thu Bồn (huyện Duy Xuyên).

Dân làng cho rằng Bà Đá là một vị phúc thần luôn luôn phù trợ và tạo phúc cho dân làng, từ xưa đến nay đã nhiều lần làng Chiêm Sơn bị hạn hán nặng nề, côn trùng phá hoại mùa màng, người dân đến cầu khấn tại Dinh Bà thì khỏi.

Có lần cả tỉnh bị hạn hán khủng khiếp, dân làng đến khẩn cầu Bà Đá thì tức khắc mưa đã rơi xuống ngay giữa buổi đang làm lễ tế cúng và hương đèn còn đang cháy. Sự linh nghiệm của Dinh Bà Chiêm Sơn còn được lưu truyền nhiều huyền tích dân gian.

Hiện nay, Dinh Bà có một pho tượng cao khoảng một mét, tư thế ngồi tự nhiên làm bằng đá sa thạch, tai dài, đầu đội mũ, chân xếp bằng, mặc áo choàng vai, chung quanh vương miện có 7 đầu rắn thần. Tượng được tạc vào khoảng thế kỷ XVIII.

Năm thứ 5 niên hiệu Duy Tân, Bà được sắc phong là Thái Dương Phu nhân. Đến năm Khải Định thứ 9, một lần nữa Bà được tôn vinh với danh hiệu Trung Đẳng Thần (hai sắc phong này đang lưu trữ tại Viện Khoa học Xã hội).

Hằng năm, người dân làng Chiêm Sơn và dân làng các vùng lân cận tổ chức lệ Bà. Để chuẩn bị cho lễ hội dinh Bà Chiêm Sơn, người dân phải sắm sửa đầy đủ các lễ vật bao gồm: cơm, thịt heo, trái cây, một nhánh tỏi, một con cua, một cây cải và một con chồn; còn người dân nào có lòng thành thì dâng cúng một đĩa xôi và một con gà luộc.

Sau lễ tế, toàn bộ các lễ vật được cúng tế đều trả lại cho dân trong làng và bắt buộc phải dùng hết trong ngày. Những người dâng lễ được tuyển chọn là các bô lão trong làng Chiêm Sơn, số lượng người đứng lễ trong khoảng từ 20 đến 30 người.

Sau khi phần lễ kết thúc, phần hội sẽ được diễn ra với nhiều hoạt động, trò chơi vô cùng hấp dẫn như bài chòi, thi cờ tướng, hát tuồng… Trong khi những đứa trẻ mục đồng thì có một buổi sinh hoạt phía chân núi với các hội thi nghé duyên dáng, khỏe đẹp.

Chiêm Sơn là đất "địa linh" đã đi vào lịch sử dân tộc mà hiện nay còn dấu tích lăng mộ Hiếu Chiêu Hoàng Hậu Đoàn Quý Phi - nhân dân tôn vinh là Bà Chúa tàm tang, Hiếu Văn Hoàng hậu Mạc Thị Giai, Chùa Vua (hay còn gọi là Chùa Ngự) - nơi các vua Nhà Nguyễn ở khi đến viếng lăng mộ tổ tiên, Bến Giá - bến thuyền vua neo đậu... và không xa là di chỉ khảo cổ học Mậu Hoà, Lăng Bà Thu Bồn, khu đền tháp Mỹ Sơn.

N.Linh-C.Bính