Phong tục thờ cúng Táo quân ở Trung Quốc có gì khác lạ so với Việt Nam?

Táo Quân hay ông Táo trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam và Trung Quốc đều được xem là những vị thần cai quản việc bếp núc ở mỗi gia đình. Nhân vật ông Táo xuất hiện trong văn hóa của người Trung Hoa từ rất sớm. Trong tiếng Hoa, Táo Quân là “Zao Wang” hay “Zao Shen”, chữ “Zao” mang ý nghĩa cái bếp lò.

Cũng như người Việt, người Trung Hoa quan niệm vào ngày 23 tháng Chạp sẽ tiến hành nghi lễ tiễn ông Táo lên trời, bẩm báo mọi việc tốt xấu dưới trần gian với Ngọc Hoàng. Qua đó, Ngọc Hoàng sẽ ban thưởng hoặc luận tội từng gia đình. Bởi vậy, vào ngày này, mỗi gia đình sẽ lau chùi bếp núc và không thể thiếu tục cúng kẹo dâng lên Táo Quân.

Tại sao người Trung Hoa lại có tục cúng kẹo trong nghi lễ cúng Táo Quân? Theo quan điểm từ dân gian xưa còn truyền lại, người dân tin rằng, bánh ngọt hay kẹo làm từ mạch nha khiến ông Táo vui vẻ, chỉ “nói ngọt” những điều dễ nghe. Còn bánh nian gao là loại bánh là từ gạo nếp vừa dẻo vừa ngọt khiến ông Táo bị “dính chặt miệng”, không thể bẩm báo những “điều xấu” với Ngọc Hoàng. Tục lệ bôi mật ong hay mạch nha lên miệng ông Táo khi thờ cúng vào ngày này cũng xuất phát từ quan niệm đó.

Khi nghi lễ khấn bái đã xong xuôi, gia chủ sẽ mang bức hình ông Táo đốt cùng giấy tiền, vàng mã. Thay vì cúng cá chép như người Việt, người Trung Quốc xưa kia còn cúng nước kèm một ít cỏ khô là thức ăn cho ngựa cưỡi của Táo quân. Nếu nhà nào không có cỏ khô thì có thể dùng bánh pháo đốt thay thế, hoặc cho chút rượu vào để lửa cháy bùng lên với ngụ ý giúp ông Táo sớm “thăng thiên” chầu trời.

Khác với văn hóa người Việt có nghi lễ phóng sinh cá chép, người Trung Quốc lại đốt ngựa giấy vì tin rằng đây mới là phương tiện đi lại của ông Táo lên thiên đình. Tuy nhiên, phong tục này đến nay không còn thịnh hành như trước.

Khi bức tranh Táo quân bằng giấy của năm cũ đã đốt cùng vàng mã, gia chủ sẽ để bức tranh mới lên. Nhà nào không dùng tranh thì sẽ dùng mô hình Táo quân bằng giấy, hoặc lau chùi bức tượng để vào vị trí cũ.

Ngày nay, phong tục tiễn Táo quân về trời của người Trung Quốc đang ngày một vắng bóng. Nhiều gia đình chỉ cúng kẹo tượng trưng, dán giấy mới vào nhà và dọn dẹp nhà cửa. Mọi nghi thức cúng bái cũng được làm giản tiện hơn trước cho phù hợp với cuộc sống hối hả của từng nhà và sự phát triển của xã hội.

Hoàng Hà