Hệ sinh thái và văn hóa bản địa làm nên giá trị cho quần đảo Cát Bà

Hệ sinh thái đặc hữu, trái tim của Di sản Thế giới

“Linh hồn sống” của Quần đảo Cát Bà trước hết được định hình bởi hệ sinh thái đa dạng và đặc hữu hiếm có. Nổi bật trong số đó là voọc Cát Bà (Tràng An Langur) loài linh trưởng đặc hữu, nguy cấp, hiện chỉ còn tồn tại duy nhất tại quần đảo này.

Sinh sống trên các vách núi đá vôi dựng đứng trong rừng nguyên sinh, voọc Cát Bà được coi là biểu tượng của công tác bảo tồn, là chỉ dấu sinh học phản ánh sức khỏe của toàn bộ hệ sinh thái đảo.

Song hành với loài linh trưởng quý hiếm này là rừng nguyên sinh trên núi đá vôi, dạng rừng đặc thù chỉ tồn tại ở những hệ núi đá vôi ven biển. Những khu rừng rậm rạp, nhiều tầng tán không chỉ là nơi cư ngụ của hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm, mà còn đóng vai trò như “lá phổi xanh” điều hòa khí hậu, giữ nước và bảo vệ địa hình đảo trước tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu.

Cát Bà sở hữu hệ thống hơn 138 hồ nước mặn hình thành từ các hố sụt đá vôi, được xem là kho tư liệu sinh học sống, lưu giữ nhiều loài sinh vật cổ xưa, quý hiếm. Những hồ nước này có màu sắc biến đổi từ xanh thẫm trong veo đến lam đục, tùy theo độ mặn và mức độ thông thương với biển, tạo nên các không gian tự nhiên vừa kỳ bí vừa có giá trị khoa học lớn đối với nghiên cứu tiến hóa sinh học.

Bao quanh và nối tiếp hệ sinh thái rừng, hồ là cảnh quan địa hình đá vôi, vịnh biển và hang động kỳ vĩ. Những dãy núi đá vôi cheo leo, các vịnh hẹp ăn sâu vào bờ, hang động và lối ngầm tạo thành một “mê cung thiên nhiên” độc đáo.

Về giá trị thẩm mỹ, quần đảo Cát Bà bổ trợ hoàn hảo cho vẻ đẹp của Vịnh Hạ Long, làm nên cơ sở quan trọng để UNESCO ghi danh quần thể Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới.

Nơi thiên nhiên và con người cùng hiện hữu

Cát Bà không chỉ đẹp bởi cảnh sắc mà còn cuốn hút bởi đời sống văn hóa bản địa phong phú. Làng chài Việt Hải nằm sâu trong lõi rừng, là một trong những điểm đến đặc biệt.

Hình ảnh thuyền cá truyền thống, nhà nổi lấp ló giữa làn nước xanh, tương phản với những vách đá dựng đứng không chỉ tạo nên vẻ đẹp bản địa độc đáo, mà còn được ghi nhận như một thành tố thẩm mỹ quan trọng trong các nghiên cứu quốc tế về cảnh quan địa hình núi đá vôi và di sản thế giới.

Theo ông Phạm Trí Tuyến, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội Đặc khu Cát Hải, làng chài Việt Hải được công nhận là điểm du lịch cộng đồng và lựa chọn làm mô hình thí điểm chuyển đổi xanh giai đoạn 2025-2030 là hướng đi mới trong phát triển Cát Bà: lấy bảo tồn làm nền tảng cho du lịch bền vững.

Các hoạt động trải nghiệm như đạp xe xuyên rừng, khám phá, sử dụng phương tiện điện, năng lượng tái tạo, quản lý rác thải và bảo vệ hệ sinh thái đang từng bước biến Việt Hải thành hình mẫu về du lịch sinh thái, cộng đồng giữa di sản.

Ngoài ra, ẩm thực Cát Bà là điểm nhấn không thể bỏ qua. Tu hài là đặc sản nổi tiếng với thịt giòn, ngọt luôn đứng đầu thực đơn được du khách yêu thích. Bề bề, sam, cá song, cá giò… cũng được chế biến theo cách giữ trọn hương vị biển tươi rói. Các nhà hàng, quán ăn gia đình hay thậm chí những quán nhỏ trong chợ đều có thể mang đến bữa ăn chất lượng, đậm chất địa phương.

Cát Bà ngày nay không chỉ phù hợp cho những chuyến du lịch khám phá mà còn là điểm đến lý tưởng cho nghỉ dưỡng và các hành trình chất lượng cao. Hệ thống khách sạn, resort ven biển được đầu tư bài bản, hài hòa với cảnh quan, giúp du khách tận hưởng trọn vẹn không gian biển đẹp hiếm có.

Tại Cát Ông, Nam Cát hay khu vực bãi Cát Cò, nhiều khu nghỉ dưỡng sở hữu bãi biển riêng và dịch vụ tiện ích cao cấp, mang đến trải nghiệm thư giãn trọn vẹn.

Du lịch cộng đồng và trải nghiệm cùng ngư dân trên vịnh cũng đang trở thành xu hướng. Những câu chuyện về biển cả, về mùa cá tôm, về đời sống lênh đênh giữa sóng nước đã trở thành chất liệu làm nên sức hấp dẫn riêng của vùng đảo.

“Linh hồn sống” của Quần đảo Cát Bà không nằm ở một yếu tố đơn lẻ, mà được tạo nên bởi sự cộng hưởng giữa thiên nhiên nguyên sơ, hệ sinh thái đặc hữu mong manh và nhịp sống con người bản địa.

Cảnh quan độc đáo, trải nghiệm phong phú và bản sắc văn hóa riêng biệt khiến nơi đây luôn là lựa chọn hấp dẫn cho mọi chuyến đi. Với định hướng phát triển du lịch bền vững, gắn với bảo tồn di sản thiên nhiên, Cát Bà tiếp tục khẳng định vị thế của một trong những điểm đến đặc sắc nhất miền Bắc.