Hàng nghìn năm tìm nguồn của dòng sông dài nhất thế giới mãi không thấy?

Sông Nile thuộc địa phận châu Phi, có độ dài lên tới 6.650km, đi qua hai nhánh chính xích đạo Đông Phi và Ethiopia, chảy ngang qua Ai Cập rồi cuối cùng đổ ra biển Địa Trung Hải.

Tính tới thời điểm hiện tại, nó được ghi nhận là con sông dài nhất thế giới. Và sông Nile cũng là một trong những nền văn minh lớn của nhân loại - nền văn minh Ai Cập cổ đại.

Là một phần của lịch sử, trải qua chiều dài hàng nghìn năm, sông Nile hiện nay vẫn là "nhân chứng sống" cho sự phát triển của loài người.

Nguồn của sông Nile nằm ở đâu? Mặc dù có vẻ đây là câu hỏi đơn giản, nhưng suốt hàng nghìn năm nay, từ thời Ai Cập cổ đại và La Mã, con người không ngừng tìm kiếm lời giải đáp. Ngay cả ở thời điểm hiện tại trong thời đại của các vệ tinh phong phú và công nghệ phát triển, việc tìm kiếm nguồn gốc của sông Nile vẫn không hề dễ dàng như tưởng tượng.

Nếu trả lời kiểu rút gọn, sông Nile gồm 2 nguồn chính là sông Nile Xanh từ Ethiopia - nơi đóng góp 2/3 tổng lượng nước sông Nile, và sông Nile Trắng từ chuỗi Hồ Lớn châu Phi. Nhưng nhìn lại lịch sử, mọi thứ không ngắn gọn như vậy.

Người La Mã cổ đại từng có câu thành ngữ: "Nili caput quaerere" (tạm dịch là tìm nguồn của sông Nile). Câu thành ngữ dùng để mô tả sự nỗ lực không ngừng, cố gắng làm điều bất khả thi.

Không từ chối thử thách, người La Mã thực sự đã cố gắng tìm nguồn gốc sông Nile trong một sứ mệnh do Hoàng đế Nero đưa ra vào năm 60 đến năm 61 sau Công nguyên. Với sự trợ giúp của các hướng dẫn viên người Ethiopia, những nhóm nhỏ gồm cận vệ riêng của Hoàng đế đã đi xuống châu Phi dọc theo sông Nile.

Không rõ cuộc truy vết kết thúc tại đâu. Nhưng theo lời kể, nhóm cận vệ đã tới một vùng nước lớn mà họ cho là nguồn. Một số cho rằng, nơi này là hẻm núi gần Juba thuộc Nam Sudan ngày nay. Số khác lại tới gần thác Murchison ở Uganda.

Dù đặt chân tới địa điểm này, nhóm cận vệ cũng chưa có được câu trả lời cuối cùng. Sau này, khi Hoàng đế Nero tự sát, nhiệm vụ tìm kiếm cũng bị lãng quên.

Trước người La Mã, người Ai Cập cổ đại cũng rất muốn tìm kiếm câu trả lời bởi nền văn minh của họ dựa vào nguồn nước sông Nile để nuôi dưỡng và phục vụ như tuyến đường vận chuyển.

Người ta tin rằng, nhóm tìm kiếm đã lần theo dấu vết sông Nile tới tận Khartoum ở Sudan, qua đó giải thích nguồn gốc của sông Nile Xanh từ hồ Tana, Ethiopia.

Một đoàn thám hiểm do Pharaoh Ptolemy II Philadelphus, người cai trị Ai Cập vào thế kỷ thứ 3 trước Công nguyên dẫn đầu, đã xác định nguồn gốc sông Nile Xanh có thể bắt nguồn từ vùng núi của Ethiopia.

Việc xác định nguồn của sông Nile Xanh đã đi đúng hướng. Nhưng không có bằng chứng cho thấy người Ai Cập cổ đại từng khám phá phần còn lại - sông Nile Trắng. 

Ngày nay, hầu hết các chuyên gia đều chung nhận định, sông Nile gồm 2 nguồn chính. Sông Nile Xanh và sông Nile Trắng gặp nhau ở Khartoum, Sudan, trước khi tiếp tục chảy về phía bắc tới Ai Cập. Sông Nile Xanh bắt nguồn từ hồ Tana ở Ethiopia, còn sông Nile Trắng đi từ khu vực xung quanh hồ Victoria ở Uganda.

Năm 1996, nhà thám hiểm nổi tiếng Christopher Ondaatje từng thực hiện chuyến du lịch mạo hiểm qua châu Phi để xác định nguồn sông Nile. Tại đây, ông phát hiện ra, nước hồ Victoria chảy vào hồ Albert. Sông Nile Trắng không trực tiếp chảy ra từ hồ Albert mà từ sông Kagera và sông Semliki. Hai sông này lại bắt nguồn từ dãy núi Ruwenzori ở Congo.

Tóm lại, rõ ràng sông Nile không có nguồn gốc duy nhất. Nó được nuôi dưỡng bằng một hệ thống phức tạp gồm các con sông và vùng nước khác nhau.