Bông giờ - quà độc lạ của mùa thu xứ Nẫu

Bước sang tháng 9, thời tiết dịu hơn mùa hè. Chiều thu sang hay có những tia chớp, làm lóa sáng cả một vùng trời trong nháy mắt. Thời tiết vào mùa thu thường là thế, tạo ra những cơn mưa rào, mưa giông làm mát đất khô cằn sau một mùa hè đã qua.

Sau cơn mưa đêm thấm đất, những chồi non, hạt mầm khô, những rễ cây phát mầm sự sống trong đất. Có lẽ thế mà bông giờ từ đâu trong đất phát nở lác đác, có khi cả một bụi rậm rạp toàn sắc tím trong sáng tinh mơ. Mùi thơm bay thoảng vào cửa sổ như báo thức tụi nhỏ ham hố một buổi sáng đi hái bông giờ….

Thật ra, Phú Yên mùa này rất nhiều món quà đặc trưng như trái đỏ chín, hạt bay… nhưng đặc biệt là mùa bông giờ. 

Từ 15-7 đến 15-8 Âm lịch hằng năm, người ta ăn hoa. Cuối tháng 8 đến cuối tháng 10 Âm lịch là ăn lá non, chồi non. Lúc này, dưới lòng đất, trong các chùm rễ rộ ra những củ non tròn nho nhỏ, li ti. Đầu tháng 12 Âm lịch, cây bắt đầu trụi lá khô để cho ăn củ.

Bông giờ là đặc sản đáng được tôn vinh, công nhận nguyên liệu xuất sắc nhất của ẩm thực mùa thu, trong hành trình tìm kiếm văn hóa ẩm thực theo mùa ở xứ Nẫu Phú Yên. Bông giờ có vị thơm rất đậm mùi, một số người có thể không thích mùi này.

Ở quê, bông giờ hay nấu chung với các loại canh rau tập tàng, canh chua hay kho nồi cá có thêm vài bông giờ. Đặc biệt, lá bông giờ non rất hợp nấu canh, kho, hấp xào với các loại cá đồng, cá sông. Lá bông giờ còn có thể làm át đi mùi tanh của cá, làm dậy mùi món ăn đặc sản địa phương.

Chỉ cần những món như mực xào mướp hay bò xào bông thiên lý, có thêm nhánh bông giờ thì tuyệt vời nhất. Làm cho người xa quê, một lần thưởng thức nhớ mãi một thời, nhớ nồi canh bốc khói vừa mới nhấc xuống từ bếp củi kiềng sắt ba chân, nhớ hồi kỷ niệm lúc nhỏ nhà mình hay đi hái, đem về luộc vắt ráo chấm với mắm cá cơm.

Cách làm món canh cá bóp nấu lá é, bông giờ

* Nguyên liệu:

Cá bóp, hành củ tươi, ngò rí, lá é, bông giờ, sả cây, ớt đỏ, rượu trắng, cà chua chín, gia vị, mắm ngon. Tất cả nguyên liệu sơ chế sạch.

* Cách nấu:

Trước khi nấu, ta đem cá ướp với mắm ngon, rượu trắng, ớt đỏ, hành củ tươi băm nhuyễn, cho gia vị để thấm 7 phút.

Sau đó, ta cho cà chua cắt múi cau và sả. Nấu lên cho riu lửa sôi 3 phút cà chín ra nước. Ta thả cá vào nấu sôi, riu lửa hớt bọt nêm vị vừa ăn. Cá chín, ta nêm bông giờ, lá é, ngò rí cắt như rau ghém. Trộn đều, sôi lên tắt lửa, múc ra tô dùng với cơm nóng hoặc bún tươi, ăn kèm mắm ngon ớt đỏ cắt lát.

Món canh đạt yêu cầu có vị đậm đà, không đường, chua nhẹ thanh của cà chua, cay nhẹ của ớt đỏ.

Giai đoạn giãn cách, chuẩn bị một nồi canh có đầy đủ nguyên liệu rất khó nên tôi thay cà chua có tính lành hơn măng chua. Dùng măng chua có thể làm bớt mùi tanh của cá bóp, nhưng sẽ làm giảm 1 phần chất béo và các khoáng chất trong cá. Đặc biệt, mùi lá é kết hợp mùi bông giờ làm mùi của bông giờ nhẹ nhàng hơn.