Thứ gia vị đắt đỏ thứ 2 trên thế giới, ở Việt Nam trồng thành công

Nhụy hoa nghệ tây từ lâu được xếp hạng trong nhóm loại gia vị đắt đỏ nhất thế giới. Đứng ngay sau đó là vani. Chúng được ví như "vàng xanh" bởi quy trình trồng trọt và thu hoạch tốn rất nhiều công sức. Theo Bussiness Insider, giá quả vani vào thời điểm năm 2018 đã cao khoảng 600 USD/kg (khoảng 15 triệu đồng).

Theo các chuyên gia, vani là hương liệu được chiết xuất từ một giống lan sống trong rừng nhiệt đới. Chúng bắt nguồn từ những cánh rừng mưa nhiệt đới tại Mexico.

Muốn thu hoạch được vani tự nhiên, các nông dân phải tự tay thụ phấn cho cây vì chúng không có nguồn gốc tại Madagascar. Do cấu trúc của hoa vani rất đặc biệt khiến hầu hết các loài côn trùng không thể lấy mật và giúp hoa thụ phấn. Cây sẽ không thể ra quả trừ khi hoa của chúng được thụ phấn.

Madagascar hiện là quốc gia chịu trách nhiệm cung cấp khoảng 80% nguồn cung trên toàn thế giới. Mỗi cây lan vani trồng 3-4 năm mới nở hoa.

Quả vani không có mùi vị cho tới khi được chế biến. Người ta sẽ sấy khô hoặc bảo quản cho tới khi xảy ra sự thay đổi hóa học còn gọi là quá trình lên men. Lúc này, sự lên men tạo ra các tinh thể hóa chất gọi là vanillin. Vanillin là chất mang lại hương vị và mùi thơm cho vani.

Quả đã qua chế biến được nghiền nát và trộn với rượu để chiết xuất ra vani tự nhiên, loại bỏ các tạp chất khác. Loại vani tự nhiên này chính là gia vị đắt đỏ thứ 2 thế giới. Chúng được dùng để tạo ra hương vị.

Trước khi người Tây Ban Nha đến Mexico vào những năm 1500, người Aztec tại đây đã pha hương vị đồ uống sô cô la của họ với vani tự nhiên. Sau đó, người Tây Ban Nha đã học cách chiết xuất vani tự nhiên từ người Aztec, rồi giới thiệu nó tới châu Âu.

Vani nhanh chóng trở thành hương liệu phổ biến cho kẹo và bánh nướng, đồng thời là thành phần không thể thiếu trong ngành sản xuất nước hoa. Nhưng sản xuất ra vani tự nhiên rất tốn kém và công phu. Bởi vậy, hầu hết vani ngày nay được làm từ vanillin tổng hợp hoặc chế biến nhân tạo.

Tại Việt Nam, trước đó theo phản ánh từ phóng viên Dân trí, anh Trần Minh Trung, 40 tuổi, một nông dân tại Bình Dương, có trang trại trồng hàng nghìn cây vani. Quá trình trồng và thu hoạch công phu khiến giá thành loại gia vị này rất đắt đỏ, bán với giá từ 500 đến 700 USD/kg (12,1 triệu đồng - 17 triệu đồng).

Anh Trung cho biết, năm 2015, anh tình cờ biết tới giống cây vani nên đặt mua giống từ nước ngoài về thử ươm trồng. Trước khi thử nghiệm trồng cây vani, người nông dân này từng mua các giống cây có giá trị kinh tế cao từ nước ngoài như hoa nghệ tây, kiwi... Tuy nhiên, do không hợp thổ nhưỡng nên đều không đạt hiệu quả. Khi thấy cây vani thích hợp với khí hậu một số nơi ở Việt Nam, anh Trung mạnh dạn thử nghiệm.

Sau 2 năm trồng, cây vani mới nở hoa. Anh Trung cùng người làm tại trang trại thụ phấn cho từng bông. Thành quả năm đầu tiên thu hoạch được 50kg quả tươi. Quá trình xử lý cho 10kg quả khô.

Ngay sau khi tìm được phương thức "thuần hóa" loại cây này, anh Trung cho biết sẵn lòng chuyển giao công nghệ cho các nông dân khác. Trước đó, mô hình của anh đã chuyển giao công nghệ cho 3 hộ khác với tổng diện tích trồng khoảng 1ha.