Nhức nhối nạn tảo hôn trên vùng cao Điện Biên

Nậm Mu là bản gần trung tâm xã nhưng lại nhức nhối nhất về tình trạng tảo hôn trên địa bàn xã Rạng Đông (huyện Tuần Giáo, Điện Biên).

Chị Lường Thị Nhân, Chi Hội trưởng Chi hội phụ nữ bản Nậm Mu chia sẻ: "Kỳ nghỉ hè năm học 2021 - 2022, bản lại có thêm 2 cháu mới học hết lớp 10, có thai rồi. Hầu hết các trường hợp như vậy trong bản đều nghỉ học và làm lễ rồi về ở với nhau, đợi đủ tuổi thì cưới. Cả bản hiện có 7 - 8 cháu dưới 18 tuổi mà đã sinh con, làm mẹ".

Ở bản Nậm Mu, từ những nữ học sinh lớp 7, 8 đến những em đã sắp hoàn thành 12 năm đèn sách, với hiểu biết còn hạn chế về giới tính, sức khỏe sinh sản, nhiều em có bạn trai và mang thai ngoài ý muốn.

Bà Cà Thị Sẹn, Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Rạng Đông cho biết: "Những năm gần đây, tình trạng tảo hôn trên địa bàn ngày càng đáng báo động, có một số cháu còn quá nhỏ (14, 15 tuổi). Các cháu đi học, được sử dụng điện thoại di động, nhắn tin làm quen, tán tỉnh nhau qua điện thoại, qua mạng, rồi đi quá giới hạn, mang thai khi còn ít tuổi, cơ thể và nhận thức đều chưa phát triển đầy đủ. Xã Rạng Đông có 7 bản thì có 6/7 có các trường hợp tảo hôn".

Cán bộ phụ nữ xã Rạng Đông dẫn chúng tôi đến thăm nhà em Lò Thị Dung (bản Nậm Mu) đúng lúc Dung đang dạy con phát âm tên đồ chơi.

Thân hình nhỏ thó, xanh xao, Dung năm nay 17 tuổi nhưng đã là mẹ của con trai 3 tuổi. Bế con trên tay, Dung rụt rè tâm sự: "Chồng em cùng bản, hơn em 9 tuổi. Nghỉ hè năm lớp 8, em mang thai, ban đầu bố mẹ buồn và ngăn cản nhưng sự việc đã thế rồi nên đành đồng ý.

Thầy cô vẫn vận động em đi học nhưng vì ngại với bạn bè và lo cho cuộc sống sắp tới nên em nghỉ học".

Mang thai ở tuổi 14 nên sau sinh sức khỏe Dung yếu hơn hẳn. Con của Dung sinh ra cũng bị suy dinh dưỡng và thường xuyên ốm đau, đã 2 lần nhập viện điều trị viêm phổi.

Xa dần tiếng tập phát âm của 2 mẹ con Dung, chúng tôi đến nhà em Cà Thị Phúc, sinh năm 1997 (cùng bản Nậm Mu).

Trong ngôi nhà tạm, thấp lè tè, Phúc đang cố gắng dỗ con bị bỏng do chạm tay vào nước nóng trong lúc mẹ bận rộn việc nhà, không có ai trông. Tiếng gào khóc của con trẻ càng làm ngôi nhà thêm chật hẹp, nóng bức. Phúc lấy chồng khi đang học dở lớp 11 (năm 2014).

Lập gia đình đã nhiều năm, sinh 2 con nhỏ và ra ở riêng, Phúc là người hiểu rõ những vất vả, khó khăn khi lấy chồng sớm.

Phúc chia sẻ: "Sau khi sinh con đầu, trong quá trình nuôi con, em mới hiểu thế nào là cuộc sống gia đình, có quá nhiều nỗi lo, con thì ốm mà mình thì không có tiền chi tiêu, trang trải. Nhất là đến năm 2019, 2 vợ chồng ra ở riêng, phải vay mượn để dựng tạm nhà, đất sản xuất ít, làm không đủ ăn.

Hết mùa màng, chồng đi làm thuê, vợ ở nhà vay tiền, vay gạo ăn, đến lúc chồng về có khi trả nợ là hết. Nhiều khi đi làm về mệt mỏi, áp lực, 2 vợ chồng lại cáu kỉnh, cãi nhau. Những lúc ấy, em ngồi nhớ ngày xưa còn đi học, hồn nhiên vô tư, tự trách mình sao mà không suy nghĩ kỹ, lấy chồng sớm thế để giờ vất vả. Nhưng sau cùng lại vì con mà cùng nhau cố gắng làm lụng, vun đắp".

Dung và Phúc là 2 trong số nhiều trường hợp tảo hôn ở xã Rạng Đông. Hầu hết các cặp vợ chồng tảo hôn đều là hộ nghèo, công việc không ổn định, hoặc vẫn sống cùng, nhờ bố mẹ 2 bên giúp đỡ.

Nói về việc này, bà Cà Thị Sẹn, Chủ tịch Hội Liên hiệp phụ nữ xã Rạng Đông cảm thấy rối bời, bởi: "Hàng năm hội phụ nữ các cấp đều tổ chức rất nhiều hoạt động phổ biến, tuyên truyền nâng cao hiểu biết về chăm sóc sức khỏe sinh sản, phòng chống tảo hôn.

Chúng tôi còn phối hợp với Dự án Tầm nhìn thế giới tổ chức các chương trình về bình đẳng giới, duy trì câu lạc bộ phụ nữ và trẻ em gái, trang bị cho các em kỹ năng chăm sóc, bảo vệ bản thân... Hơn nữa, tại nhà trường, các em cũng được tham gia nhiều hoạt động tư vấn, tuyên truyền về giới tính, sức khỏe sinh sản. Nhưng việc mang thai ngoài ý muốn, tảo hôn vẫn cứ diễn ra".

Hệ lụy của tảo hôn khiến chất lượng dân số suy giảm, ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực, dẫn đến nghèo đói, thất học, suy giảm chất lượng cuộc sống; trở thành rào cản đối với sự phát triển của xã hội cũng như sự phát triển bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn xã Rạng Đông.

Có lẽ "bài toán" tảo hôn cần được nhìn nhận, đánh giá kỹ càng hơn để tìm ra giải pháp hữu hiệu. Và sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền cùng cả cộng đồng để không chỉ triển khai các hình thức tuyên truyền một cách thiết thực, hiệu quả, nâng cao nhận thức nhân dân mà còn có các chế tài siết chặt, hạn chế tảo hôn tại mảnh đất vùng cao này.

Huy Khánh