Nhà máy Nhiệt điện Sông Hậu 1, khó đạt yêu cầu của Thủ tướng

Yêu cầu nội địa trên 50% nhưng mới đạt 20,6%

Tại Quyết định 1791 ngày 29/11/2012 của Thủ tướng Chính phủ, yêu cầu nhà máy Nhiệt điện Sông Hậu 1 là một trong 3 nhà máy nhiệt điện đã được phê duyệt cơ chế thực hiện thiết kế, chế tạo trong nước các thiết bị và đặt ra yêu cầu “bảo đảm tỷ lệ giá trị thiết bị chế tạo do các doanh nghiệp cơ khí trong nước thực hiện không dưới 60%”.

Theo đó, nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 gồm 2 tổ máy có tổng công suất 1.200 MW với tổng mức đầu tư trên 43.000 tỷ đồng do Tập đoàn Dầu khí (VPN) làm chủ đầu tư, Tổng Cty Lắp máy (Lilama) làm tổng thầu. Việc triển khai thực hiện dự án được kỳ vọng sẽ giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động trong giai đoạn xây dựng và hàng trăm lao động trong giai đoạn vận hành.

Tuy nhiên, trên thực tế, đã 5 tháng khởi công thì hầu hết các gói thầu lớn đều đã rơi vào tay người nước ngoài, có dấu hiệu đi ngược lại với chủ trương “nội địa hóa” tại Quyết định 1791 của Thủ tướng Chính phủ. Tại báo cáo ngày 24/9/2015 của một số đơn vị tham gia Dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 gửi lãnh đạo Bộ Công Thương cho thấy, “tỷ trọng phần gia công mà các doanh nghiệp trong nước thực hiện  so với mục tiêu tại Quyết định 1791 là rất thấp”. Trước tình cảnh này, một số doanh nghiệp cơ khí trong nước cũng khá bức xúc vì cho rằng họ có khả năng cung cấp một số thiết bị nội địa hoá cho dự án nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 nhưng lại bị gạt ra ngoài.

Liên quan đến việc này, trao đổi với phóng viên, ông Đào Phan Long- Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng thừa nhận có tới 80% gói thầu có nguy cơ rơi vào tay người nước ngoài. Điển hình như doanh nghiệp Doosan Vina do người Hàn Quốc làm chủ đã chiếm 1tỷ/1,5 tỷ USD của dự án. Ngoài ra, ông Long cũng cho biết: Dự án xây dựng nhà máy chưa đâu vào đâu và còn nhiều chuyện lùm xùm. Ông Long cũng cho biết, cách đây gần 3 năm, Ban lãnh đạo VAMI đã triệu tập 7 doanh nghiệp thành viên bàn việc trình bày với Chính phủ tạo điều kiện để cơ khí Việt Nam được tham gia chế tạo những thiết bị cơ khí chất lượng cao.

Trên cơ sở kiến nghị của VAMI, ngày 29/11/2012 Thủ tướng Chính phủ có Quyết định 1791 về việc “Phê duyệt cơ chế thực hiện thí điểm thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện trong giai đoạn 2012- 2025, trong đó nêu một danh sách gồm 10 doanh nghiệp cơ khí trong nước tham gia thực hiện thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện”.

Lý giải về việc tại sao VAMI không triệu tập các thành viên để cùng xây dựng kiến nghị lên Thủ tướng và lập danh sách các doanh nghiệp cơ khí là thành viên Hiệp hội có thể chế tạo thiết bị nhà máy điện, ông Long cho biết: VAMI không phải họp tất cả thành viên, Thường trực chúng tôi mời những doanh nghiệp đã có năng lực và từng làm về nhiệt điện mặc dù chỉ là thầu phụ và Hiệp hội chúng tôi chỉ mời những ông có đóng dấu tình nguyện tham gia, tình nguyện kiến nghị chính sách với Nhà nước, chứ không phải là chúng tôi mời tất cả thành viên Hiệp hội. 

Đưa máy móc lạc hậu xây dựng nhà máy nhiệt điện công nghệ mới

Theo ông Long, tới đây VAMI sẽ không còn được “độc quyền” đề xuất các doanh nghiệp có khả năng chế tạo thiết bị nhà máy điện nữa bởi tại cuộc họp kiểm điểm tình hình thực hiện Quyết định 1791 của Thủ tướng, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải đã yêu cầu Bộ Công Thương tổ chức đoàn công tác đi khảo sát thực tế để có báo cáo, trong đó có việc đề xuất bổ sung các doanh nghiệp cơ khí khác có năng lực, trình Thủ tướng xem xét bổ sung, điều chỉnh Quyết định 1791.

Thông tin trên được khá nhiều doanh nghiệp cơ khí trong nước hồ hởi đón nhận và mong muốn được lọt vào danh sách các doanh nghiệp được phép thực hiện cơ chế thí điểm thiết kế, chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện. Việc này sẽ góp phần quan trọng để thực hiện mục tiêu đặt ra trong Quyết định 1791 là “tạo điều kiện cho các doanh nghiệp cơ khí chế tạo trong nước từng bước nâng cao năng lực, tiến tới làm chủ công nghệ thiết kế và chế tạo thiết bị cho các nhà máy nhiệt điện, thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp cơ khí trong nước. Tuy nhiên, không ít các doanh nghiệp còn băn khoăn bởi nếu có lọt được vào danh sách thì liệu có được giao thầu hay chỉ “ngồi chơi xơi nước”.

Đơn cử như thời gian qua, ở Viện Nghiên cứu cơ khí (Narime – Bộ Công thương) “ôm” gói thầu gia công 6.000 tấn sắt thép trị giá 330 tỷ đồng. Đơn vị này vừa được giao tư vấn thiết kế chế tạo cơ khí vừa được giao tham gia thực hiện thiết kế, chế tạo trong nước thiết bị các nhà máy nhiệt điện.

Tuy nhiên, theo Hồ sơ năng lực chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện của Narime số 694 trình  Bộ Công Thương ngày 7/8/2015 thì bộ phận sản xuất của Narime chỉ có 25 lao động gồm: 10 thợ hàn, 4 thợ gia công cơ khí, 10 thợ lắp đặt, 1 thợ điện; danh mục máy móc và trang thiết bị phục vụ sản xuất hiện có được 13 máy công cụ thì có 8 máy móc lạc hậu từ thời Liên Xô cũ.

Trong khi đó, thực tế đã có nhiều doanh nghiệp cơ khí đã thực hiện đầu tư chiều sâu hàng nghìn tỷ đồng thiết bị, máy móc và có lực lượng nhân lực hùng hậu hàng nghìn kỹ sư, công nhân kỹ thuật không được tham gia chế tạo thiết bị nhà máy nhiệt điện.

Hồng Ngân