Năm 2020 có thẻ công dân điện tử thay mọi giấy tờ tùy thân

Chỉnh lý dự án luật Hộ tịch theo yêu cầu của UB Thường vụ Quốc hội, đại diện cơ quan soạn thảo (Bộ Tư pháp) đã trả lời cặn kẽ nhiều câu hỏi, băn khoăn đặt ra trước đó tại các phiên thảo luận, thẩm tra dự án luật.

Với câu hỏi, khi có quản lý hộ tịch thì có cần hộ khẩu nữa không, cơ quan soạn thảo lập luận, “hộ tịch” là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của một người từ khi sinh ra đến khi chết (sinh, tử, kết hôn, nuôi con nuôi, nhận con ngoài giá thú, nhận cha mẹ đẻ, thay đổi quốc tịch…), khác với "hộ khẩu". Tuy nhiên, Bộ Tư pháp cũng xác nhận khái niệm “hộ khẩu” có mối quan hệ thân thiết vì đều liên quan đến vấn đề quản lý con người.

Việc quản lý hộ tịch gắn với quản lý hộ khẩu của người dân vốn có nguồn gốc từ lâu ở nhiều nước trên thế giới nhưng hiện tại, còn rất ít nước có luật về hộ khẩu mà hầu hết là có luật về hộ tịch.

Tại Việt Nam, trước năm 1987, công tác quản lý hộ tịch, hộ khẩu được giao cho Bộ Nội vụ (Bộ Công an) thực hiện. Nhưng từ năm 1987 trở đi, hộ tịch được tách khỏi hộ khẩu, giao Bộ Tư pháp quản lý.

Theo cơ quan soạn thảo, lần sửa luật này, công tác quản lý hộ tịch và hộ khẩu vẫn do 2 ngành thực hiện. Bộ Tư pháp nhận định, thời điểm hiện nay, nếu đặt vấn đề gộp 2 nội dung cho một ngành quản lý như nhiều ý kiến kiến nghị là chưa phù hợp vì sẽ phải sửa đồng thời nhiều quy định pháp luật liên quan như luật Tổ chức chính phủ, luật Cư trú…

“Do đó, để bảo đảm ổn định công tác quản lý đối với 2 vấn đề này, tránh gây xáo trộn thì chưa nên mở rộng khái niệm hộ tịch theo hướng bao gồm cả hộ khẩu” – báo cáo chỉnh lý do Bộ trưởng Hà Hùng Cường ký nêu rõ.

20 loại giấy tờ tùy thân khác nhau

Cũng trong một phiên họp xem xét dự luật này trước Tết tại UB Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đặt câu hỏi: “Luật Hộ tịch ra đời sẽ thay thế được bao nhiêu giấy tờ cá nhân của người dân?”.

Trả lời câu hỏi này, Bộ Tư pháp cho biết, theo thống kê, hiện mỗi người dân có khoảng 20 giấy tờ tùy thân khác nhau. Mỗi loại giấy tờ này là kết quả “đầu ra” của một thủ tục hành chính do một bộ/ngành thực hiện.

Ví dụ, giấy tờ hộ tịch (như giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn, giấy chứng tử…) do Bộ Tư pháp ban hành và quản lý. Hộ chiếu phổ thông, CMTND, Sổ hộ khẩu… lại do Bộ Công an ban hành và quản lý. Các chứng chỉ, bằng cấp thuộc ngành GT-ĐT ban hành và quản lý. Giấy phép lái xe do ngành GT-VT quản lý. Các loại sổ/thẻ bảo hiểm xã hôi cho ngành LĐ, TB&XH quản lý…

Như vậy, để cắt giảm các loại giấy tờ cho người dân, theo Bộ Tư pháp, cần có sự quyết tâm vào cuộc của tất cả các bộ, ngành liên quan. Với chức năng, nhiệm vụ hiện tại của Bộ Tư pháp và trong khuôn khổ một đạo luật chuyên ngành như này, không thể thay thế được các giấy tờ do bộ/ngành khác ban hành…

Tuy nhiên, cơ quan soạn thảo luật cũng phân tích, với tích chất là loại giấy tờ đầu tiên được cấp phát cho người dân ngay từ khi mới sính ra, Giấy khai sinh (hay còn gọi là “thẻ vào đời” của một người) là giấy tờ có giá trị pháp lý quan trọng đặc biệt. Giấy khai sinh giúp xác định một cách chính xác các thông tin cơ bản của cá nhân (như tên họ, giới tính, ngày sinh, dân tộc, quốc tịch, cha mẹ…) nhằm cá biệt hóa cá nhân và phân biệt cá nhân này với cá nhân khác.

Theo phương thức quản lý hiện đại mà nhiều nước đã áp dụng, người dân chỉ cần khai thông tin cá nhân một lần khi đăng ký khai sinh. Các thông tin này được cơ quan hộ tịch lưu giữ, chia sẻ và cung cấp cho các cơ quan, tổ chức có yêu cầu hoặc khi người dân thực hiện các thủ tục hành chính, tham gia giao dịch mà không phải khai lại. Điều đó tạo thuận lợi rất lớn cho người dân và xã hội, đỡ tốn kém thời gian và chi phí.

Với ý nghĩa đặc biệt đó, giải pháp đột phá, theo Bộ Tư pháp là xây dựng luật Hộ tịch với tư cách đạo luật gốc, xác định những thông tin cơ bản nhất của cá nhân, được mã hóa dưới dạng Số định danh cá nhân. Số định danh sẽ được cán bộ tư pháp – hộ tịch cấp cho một người khi đăng ký khai sinh kể từ ngày luật này có hiệu lực.

Số định danh sẽ được kết nối, chia sẻ với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Khi xây dựng được xong cơ sở dữ liệu này, người dân chỉ cần cung cấp số định danh, không cần xuất trình CMTND, giảm thiểu tối đa việc nộp giấy tờ khi thực hiện thủ tục hành chính.

“Để đảm bảo lộ trình cắt giảm các loại giấy tờ đầu ra của các thủ tục, cần xây dựng điều khoản mở về khả năng kết nối, chia sẻ/tích hợp những thông tin cơ bản của công dân từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, bảo đảm đến năm 2020 có thể phát triển ứng dụng thẻ công dân điện tử hoặc một phương tiện điện tử tương tự - là giấy tờ trung tâm duy nhất tích hợp những thông tin cơ bản của công dân và có giá trị thay thế tất các các loại giấy tờ khác” – đây là câu trả lời cho câu hỏi của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng.

Theo kế hoạch, dự thảo luật Hộ tịch sau khi chỉnh lý tiếp tục được trình UB Thường vụ Quốc hội cho ý kiến trong phiên họp tháng 4 tới.

P.Thảo