"Thực phẩm bẩn đã đẩy người dân vào thế tiến thoái lưỡng nan”

Phát biểu tại hội trường Quốc hội sáng 1/4 về tình hình phát triển kinh tế- xã hội, đại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) khẳng định thực trạng vi phạm vệ sinh an toàn thực phẩm ở nước ta trong thời gian gần đây đã đến mức “rất báo động”, “gây hậu quả trước mắt cũng như lâu dài”.

“Bệnh tật, suy giảm sức khỏe giống nòi, giảm sức cạnh tranh nền kinh tế, làm mất hình ảnh quốc gia.... có nguyên nhân không nhỏ từ thực phẩm bẩn. Vấn nạn thực phẩm bẩn đã đẩy người dân vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan”: không ăn thì không thể tồn tại, ăn thì phó mặc may rủi cho số phận, bệnh đến lúc nào biết lúc ấy”- bà Nga chua xót.

Mặc dù hành lang pháp luật điều chỉnh về an toàn thực phẩm hiện nay rất đầy đủ, gồm Luật An toàn thực phẩm năm 2010, Luật Hóa chất, Luật Thú y, Luật Thủy sản, Luật Bảo vệ và kiểm dịch thực phẩm, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Pháp lệnh về quản lý thị trường; về chế tài xử lý có Bộ luật Hình sự, Luật Xử lý vi phạm hành chính, Bộ luật Dân sự... Hơn nữa, so với pháp lệnh trước đây thì trách nhiệm quản lý nhà nước và cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành đã được phân định rất rõ ràng, trong đó có trách nhiệm của Chính phủ, trách nhiệm chủ trì của Bộ y tế, trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp, Bộ Công thương, Bộ Thông tin và truyền thông, Bộ Giáo dục-Đào tạo và UBND các cấp...

“Pháp lý đã đầy đủ, nhưng vì sao vi phạm ngày càng nhiều? Chúng tôi cho rằng, nguyên nhân bao trùm là việc tổ chức thực thi luật còn nhiều yếu kém”- nữ đại biểu tỉnh Thái Nguyên thẳng thắn.

Đơn cử như trong việc sử dụng Salbutamol - chất có tác hại lớn đối với con người khi dùng làm thức ăn chăn nuôi, nhưng lại có tác dụng sản xuất thuốc chữa bệnh, bị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cấm nhập, nhưng lại được Bộ Y tế cho phép nhập.

“Với số lượng lớn, hơn 9 tấn trong 2 năm, sau khi vào được nội địa, cơ quan chức năng đã không kiểm soát được đường đi của chất này. Hiện chưa ai trả lời được là có bao nhiêu tấn được dùng vào sản xuất thuốc, có bao nhiêu bị sử dụng sai mục đích, tuồn ra thị trường làm chất tạo nạc? Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo các Bộ Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công thương và Công an làm rõ để trả lời công luận và báo cáo Quốc hội”- bà Nga khẩn thiết.

Mặc dù chế tài hành chính hiện đã rất nặng, với mức phạt tối đa tới 200 triệu đồng, phạt gấp 7 lần giá trị hàng hóa vi phạm nhưng xử lý nhìn chung không nghiêm, có vụ phạt cho tồn tại, mà theo bà Nga, không loại trừ tiêu cực trong xử phạt vì hiếm có trường hợp xử lý hình sự.

Các vụ ngộ độc, buôn bán chất cấm, sản xuất, chế biến thực phẩm bẩn vừa qua liên tiếp được báo chí phanh phui, nhưng việc quy trách nhiệm cho công chức quản lý, chí ít cũng về hành vi “thiếu trách nhiệm trong thực thi công vụ” hiếm khi được thực hiện. Thậm chí đội ngũ cán bộ, công chức có trách nhiệm trong lĩnh vực này từ trung ương đến địa phương hàng năm đều được đánh giá là “hoàn thành và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”.

Nhắc lại chuyện nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII chưa tổ chức một cuộc giám sát tối cao hoặc tái giám sát của Quốc hội, giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hay một phiên giải trình của Ủy ban chuyên môn riêng về nội dung này, mà mới chỉ có chất vấn hoặc phát biểu riêng lẻ của các Đại biểu Quốc hội, bà Lê Thị Nga khẳng định: “Người hỏi cũng chẳng có điều kiện để kiểm chứng các thông tin được trả lời”.

Để minh họa cho nhận định của mình, bà Nga dẫn ví dụ về việc một vị Bộ trưởng nói chỉ có 1% thủy sản, 10% rau và 7,6% thịt có dư lượng chất cấm, kháng sinh, còn cử tri cho rằng chưa phản ánh đúng thực trạng nhưng không có cơ quan nào giúp đại biểu Quốc hội đánh giá độc lập.

“Bộ trưởng nói “lực lượng mỏng, phương tiện yếu, kinh phí thiếu”, đại biểu không kiểm chứng được và không lý giải được tại sao công nghệ thông tin, Chính phủ điện tử, máy móc kỹ thuật ngày càng được đầu tư hiện đại mà người ngày càng thiếu, phương tiện ngày càng yếu? Tôi cho rằng, trước vấn nạn thực phẩm bẩn hiện nay, phương thức giám sát như vừa qua là chưa phát huy được sức mạnh của toàn thể Quốc hội để góp phần cùng Chính phủ chặn đứng tình hình”- bà Nga lập luận.

Từ những lý lẽ đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp đề nghị Quốc hội giám sát tối cao việc chấp hành pháp luật an toàn thực phẩm ngay tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV tới đây. Trước mắt, cần yêu cầu Chính phủ tổ chức thực hiện đúng 10 nhiệm vụ được Quốc hội giao tại Nghị quyết số 34/2009. Đồng thời đề nghị Chính phủ tổ chức ngay một phiên họp chuyên đề trong tháng tới để đánh giá chính xác thực trạng, mức độ mất an toàn thực phẩm hiện nay và có giải pháp chặn đứng tình hình.

“Để chuẩn bị áp dụng Tội vi phạm quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm tại Điều 317 Bộ luật Hình sự mới với mức phạt tiền cao nhất là 500 triệu đồng, phạt tù cao nhất là 20 năm, đề nghị Chính phủ sớm rà soát, bổ sung, quy định rõ ràng, minh bạch hơn về danh mục chất cấm, quy chuẩn ngưỡng cho phép tồn dư hóa chất, kháng sinh, phương thức giám định xác định tỉ lệ tổn hại sức khỏe do thực phẩm bẩn gây nên để vừa xử lý nghiêm minh nhưng cũng tránh oan sai và hình sự hóa các vi phạm hành chính”- bà Nga chốt lại bài phát biểu.

Thế Kha