“Mổ xẻ” việc bồi thường cho thân nhân người bị oan sai

Báo cáo một số vấn đề lớn trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật, Chủ nhiệm UB Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, hiện vẫn còn 2 loại ý kiến liên quan đến quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự.

Loại ý kiến thứ nhất tán thành với quy định chỉ bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết. Loại ý kiến thứ hai, đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự và mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Phân tích sâu về vấn đề này, Chủ nhiệm cơ quan thẩm tra nêu rõ, Điều 27 của dự thảo luật hiện tại quy định việc bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại giới hạn chỉ trong trường hợp người đó đã chết. Về bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng.

Do vậy, nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích của người bị oan thì phải làm rõ về mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan đó.

Đó là còn chưa kể trường hợp, nếu bồi thường cho hàng thừa kế thứ nhất, thực tế phát sinh trường hợp người bị oan có nhiều người thuộc hàng thừa kế thứ nhất, có người bị oan, người thuộc hàng thừa kế thứ nhất đã chết, hàng thừa kế thứ hai là người trực tiếp thăm nuôi...

Gia đình, bố mẹ, vợ con người bị oan cũng chịu hậu quả nghiêm trọng

Nêu quan điểm với vấn đề lãnh đạo UB Pháp luật đưa ra, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ Luật dân sự năm 2015. Người đại diện cơ quan soạn thảo luật đề nghị chỉ quy định bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế.

Bộ trưởng Lê Thành Long phân tích, phải xác định rõ, quy định bồi thường cho thân nhân người bị oan khi người này đã chết không phải là giải quyết quan hệ pháp luật bồi thườngcho những người đó mà chính là quan hệ thừa kế. Luật Trách nhiệm bồi thường Nhà nước hiện hành cũng không quy định về vấn đề này. Kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho những người thuộc hàng thừa kế nào.

“Trên thực tế, nếu làm vậy nghĩa là mở rộng đối tượng được xác định là bị thiệt hại trong vụ việc cơ quan nhà nước gây oan sai và sẽ tạo nên không bình đẳng đối với các trường hợp khác “bị oan” khác nhưng không phải trong hoạt động tố tụng hình sự. Ví dụ, trường hợp xử lý kỷ luật buộc thôi việc công chức, người thân thích của những người này cũng bị ảnh hưởng chứ. Ngoài ra, quy định theo hướng này, trên thực tế, Nhà nước cũng sẽ phải chi một khoản tiền bồi thường nhiều hơn trong một vụ việc yêu cầu bồi thường” – Bộ trưởng Tư pháp đề nghị chỉ trình Quốc hội xem xét một phương án quy định là bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại.

Nêu quan điểm khác, Phó Chánh án TAND tối cao Tống Anh Hào nhìn nhận thực tế, người bị oan tổn thất về tinh thần nhưng người thân thích như cha, mẹ, vợ, con, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất cũng bị ảnh hưởng, tổn thất về tinh thần. Ông Hào đề nghị UB Thường vụ Quốc hội cân nhắc kỹ vấn đề này.

Tán thành hướng phân tích này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, nói về thiệt hại tinh thần thì kể cả người bị oan và người thân thích của họ cũng bị thiệt hại.

“Gia đình, bố mẹ, vợ con người bị oan cũng phải chịu hậu quả rất nghiêm trọng, con cái bỏ học, bỏ việc, thậm chí xấu hơn là tự vẫn. Những người đó phải chịu thiệt hại rất lớn về tinh thần, cần xem xét. Còn bồi thường mức bao nhiêu, bồi thường trong diện nào thì ở đây là chính sách của nhà nước. Nếu thấy rằng những người đó cần được Nhà nước xin lỗi và bồi thường thiệt hại cho họ một khoản nhất định để bù đắp về tinh thần cho họ tôi nghĩ cũng được” - Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị đưa cả hai loại ý kiến lên Quốc hội quyết định.

Trước đó, để xây dựng dự thảo mới trình UB Thường vụ Quốc hội thảo luận lần này, một văn bản xin ý kiến về nội dung bồi thường cho người thân của người bị oan sai cũng được gửi đến từng đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh, thành. Tại văn bản đó, một thông tin được đưa ra là Thường trực UB Pháp luật đã có công văn gửi TAND tối cao đề nghị gửi hồ sơ bồi thường của một số vụ việc oan sai đã được giải quyết thời gian qua. Qua nghiên cứu hồ sơ, cơ quan này nhận xét, trong thời gian qua cũng đã có bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự.

Được biết, như trong vụ án của ông Huỳnh Văn Nén, vừa qua, một số khoản bồi thường đã được chấp nhận tính cho thân nhân của ông này.

P.Thảo